Blog

Τα συνεχιζόμενα προβλήματα έλλειψης φαρμάκων επηρεάζουν εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο — και η κατάσταση δείχνει να επιδεινώνεται. Τι κρύβεται πίσω από αυτή την παγκόσμια κρίση που απειλεί την ίδια τη λειτουργία των συστημάτων υγείας;

Η καθημερινότητα ενός ασθενή χωρίς φάρμακο

Κάθε τέλος του μήνα, η 46χρονη συγγραφέας παιδικών βιβλίων Ντόνια Γιουσέφ από το Έσεξ της Βρετανίας αρχίζει να ανησυχεί. Είναι η στιγμή που τηλεφωνεί στο φαρμακείο της για να ανανεώσει τη συνταγή της για το φάρμακο ADHD, Elvanse. Όλο και πιο συχνά, όμως, ακούει την απάντηση που φοβάται: «Δεν υπάρχει απόθεμα».

«Είναι ένας συνεχής αγώνας», λέει η ίδια. «Η αβεβαιότητα είναι τρομερά αγχωτική και επηρεάζει τη δυνατότητά μου να λειτουργώ φυσιολογικά».

Η έλλειψη δεν επηρεάζει μόνο την καθημερινότητά της, αλλά και την οικονομική της κατάσταση, καθώς ενδέχεται να χρειαστεί να πληρώσει από την τσέπη της εναλλακτικές θεραπείες που συχνά δεν καλύπτονται από την ασφάλεια. «Είναι εξουθενωτικό και αποκαρδιωτικό», προσθέτει στο BBC.

Μια κρίση που αγγίζει εκατομμύρια

Η περίπτωση της Γιουσέφ δεν είναι μοναδική. Εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς σε όλο τον κόσμο δυσκολεύονται να βρουν τα φάρμακά τους λόγω παρατεταμένων και επαναλαμβανόμενων ελλείψεων.

Φάρμακα για το ADHD, αντικαρκινικές θεραπείες, στατίνες, οπιοειδή παυσίπονα, αναισθητικά και αντιβιοτικά βρίσκονται σε διαρκή έλλειψη, ενώ ακόμη και τα φάρμακα για απώλεια βάρους, όπως το Mounjaro, Wegovy και Ozempic, έχουν τεράστια ζήτηση λόγω της δημοφιλίας τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης — αφήνοντας πολλούς διαβητικούς χωρίς την απαραίτητη θεραπεία τους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ελλείψεις έχουν αποδειχθεί θανατηφόρες. Το 2022, ένα κοριτσάκι δύο ετών στη Βρετανία, η Ava Grace Hodgkinson, πέθανε από σήψη επειδή ο φαρμακοποιός δεν μπόρεσε να αλλάξει συνταγή για αντιβιοτικό που ήταν εκτός αποθέματος. Το περιστατικό προκάλεσε συζητήσεις για τη διαχείριση κρίσεων ελλείψεων στο μέλλον.

Η Αμερικανική Ιατρική Ένωση (AMA) προειδοποιεί πλέον ότι οι ελλείψεις φαρμάκων συνιστούν «επείγουσα κρίση δημόσιας υγείας» και απειλή για την εθνική ασφάλεια.

Η εικόνα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών (ASHP), στα τέλη Σεπτεμβρίου 2025 υπήρχαν 214 ενεργές ελλείψεις φαρμάκων στις ΗΠΑ — ο χαμηλότερος αριθμός από το 2018, αλλά ακόμη ιδιαίτερα υψηλός.

Το 2024, ο αριθμός είχε φτάσει στο ιστορικό ρεκόρ των 323. Ανάμεσά τους φάρμακα όπως η lorazepam για άγχος και η τριαμκινολόνη, ένα στεροειδές που χρησιμοποιείται ευρέως, παραμένουν δυσεύρετα. Οι ασθενείς με χρόνιο πόνο επηρεάζονται επίσης από την έλλειψη οπιοειδών από του στόματος.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 135 φάρμακα βρίσκονταν σε έλλειψη στις 20 Οκτωβρίου 2025. Κοινοβουλευτική έκθεση χαρακτήρισε την κατάσταση «σοβαρή απειλή για το σύστημα υγείας», προειδοποιώντας ότι θα επιδεινωθεί τον χειμώνα.

Σύμφωνα με έρευνα της British Generic Manufacturers Association (BGMA), σχεδόν οι μισοί Βρετανοί ασθενείς δυσκολεύτηκαν να βρουν συνταγογραφημένα φάρμακα, ενώ ένας στους έξι έμεινε εντελώς χωρίς θεραπεία.

Η Φαρμακευτική Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (PGEU) αναφέρει ότι σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, με 400 έως 800 διαφορετικά σκευάσματα σε έλλειψη ανά χώρα κατά τους χειμερινούς μήνες του 2024-2025.

Πολύπλοκα αίτια: από την πανδημία μέχρι τα social media

Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι δεν υπάρχει μία μοναδική αιτία. Η αύξηση της ζήτησης, οι διακοπές στην παραγωγή, τα γερασμένα πληθυσμιακά προφίλ και η πολυπλοκότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας συνθέτουν το πρόβλημα.

Μετά την πανδημία COVID–19, πολλές χώρες είδαν εκρηκτική αύξηση λοιμώξεων του αναπνευστικού και αντίστοιχη ζήτηση για αντιβιοτικά. Παράλληλα, οι δημογραφικές μεταβολές και οι αλλαγές συμπεριφοράς (όπως η αύξηση των συνταγών για φάρμακα ορμονικής υποκατάστασης μετά το ντοκιμαντέρ της Davina McCall το 2021) αύξησαν κατακόρυφα τη ζήτηση.

Φάρμακα όπως τα Wegovy, Ozempic και Mounjaro, που αρχικά προορίζονταν για διαβήτη, έγιναν αντικείμενο μαζικής χρήσης για απώλεια βάρους. Οι καμπάνιες στα κοινωνικά δίκτυα και οι συνεργασίες με influencers μετέτρεψαν τα φάρμακα αυτά από ιατρικά προϊόντα σε «προϊόντα lifestyle». Το αποτέλεσμα: παγκόσμια έλλειψη GLP-1 φαρμάκων.

Το πρόβλημα των γενόσημων και η οικονομική εξίσωση

Όπως εξηγεί η Erin Fox, φαρμακοποιός του Πανεπιστημίου της Γιούτα, το μεγαλύτερο μέρος των ελλείψεων αφορά γενόσημα φάρμακα — τα οποία είναι φθηνά και αποφέρουν ελάχιστο κέρδος στους παραγωγούς.

«Ορισμένα αντιβιοτικά πωλούνται φθηνότερα κι από ένα πακέτο τσίχλες», λέει χαρακτηριστικά.

Αυτό έχει οδηγήσει πολλούς παραγωγούς να διακόψουν εντελώς την παραγωγή, αφήνοντας κενά στην αγορά.

Η BGMA επισημαίνει ότι στη Βρετανία τα γενόσημα είναι τα φθηνότερα στην Ευρώπη, κάτι που τα καθιστά «αόρατα» για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, παρότι αποτελούν το 80% των συνταγών.

Γραφειοκρατία, έλεγχοι και δασμοί

O FDA στις ΗΠΑ και η MHRA στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις και ελλείψεις προσωπικού, ενώ ταυτόχρονα επανεκκινούν επιθεωρήσεις εργοστασίων μετά την πανδημία, ανακαλύπτοντας προβλήματα ποιότητας.

Οι δασμοί στις εισαγωγές από την Κίνα — απ’ όπου προέρχεται το 90% των δραστικών ουσιών για γενόσημα — επιβαρύνουν περαιτέρω το κόστος.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κατάσταση επιδεινώθηκε και από το Brexit, που απομάκρυνε τη χώρα από τα δίκτυα διανομής της Ε.Ε.

Προτάσεις και λύσεις

Οι ειδικοί ζητούν:

• Να γίνει υποχρεωτική η ύπαρξη σχεδίου πρόληψης ελλείψεων από κάθε φαρμακευτική εταιρεία.
• Να αξιολογούνται οι εταιρείες και ως προς την ικανότητά τους να διασφαλίζουν επάρκεια φαρμάκων, όχι μόνο με βάση την τιμή.
• Να ενισχυθεί η εγχώρια παραγωγή και να δημιουργηθούν μηχανισμοί έγκαιρης προειδοποίησης.
• Παράλληλα, η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα για επανενεργοποίηση αδειών φαρμάκων που είχαν παγώσει και επενδύσεις σε εγχώρια παραγωγή, ενώ οι ΗΠΑ σχεδιάζουν νέο πλαίσιο συντονισμού των ομοσπονδιακών ενεργειών.

Η Fox προειδοποιεί ότι «το να ακούει κανείς για έλλειψη δεν σημαίνει πως το φάρμακο έχει εξαφανιστεί από την αγορά».

Οι περισσότεροι ασθενείς θα χρειαστεί απλώς να περιμένουν μερικές μέρες ή να πάρουν διαφορετική δοσολογία.

«Το σημαντικό είναι να μην υπάρξει πανικός», τονίζει. «Σχεδόν ποτέ δεν υπάρχει πλήρης εξάντληση ενός φαρμάκου».

Πηγή: healthpharma.gr