Συστήθηκε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων μονομερώς ιατρική, χωρίς διεπιστημονική σύνθεση. Η αποτυχία των μέτρων οφείλεται, κατ΄ αρχάς, σε αστοχία επικοινωνίας της ανάγκης τήρησής τους. Παράλληλα, τα φαινόμενα απείθειας στα μέτρα, οφείλονται και στην έλλειψη αποφασιστικής αντιμετώπισής τους.
Τα συμπεράσματα ανήκουν στον πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Management Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ), Γιώργο Στάθη, ο οποίος σε συνέντευξη του στο DailyPharmaNews αναφέρει μεταξύ άλλων ότι αντί αναμετάδοσης αποκλειστικά τραγικών αριθμών, απειλητικών προβλέψεων και επαναλαμβανόμενων απαγορεύσεων, απαιτείται κυρίως η ουσιαστική στήριξη του ηθικού των ανθρώπων, διότι όπως λέει «στη γωνία ελλοχεύει η διαλυτική μοιρολατρία και η ανεξέλεγκτη αυτενέργεια».
Τα εμβόλια είναι το σημαντικότερο όπλο ενάντια στον SARS–CoV-2, τουλάχιστον προς το παρόν και κάθε καθυστέρηση ενέχει τον κίνδυνο της απρόσμενης «συμπεριφοράς» των μεταλλάξεων, συνεχίζει ο κ. Στάθης επισημαίνοντας ότι «ο προγραμματισμός της προτεραιοποίησης των ομάδων, σύμφωνα με τις ποσότητες δόσεων εμβολίων που γνωρίζει η κυβέρνηση ότι θα παραλάβει, πρέπει να δημοσιοποιηθεί στον πληθυσμό, τόσο για τα οφέλη, όσο και για τις συνέπειες από την επιλογή της αποχής».
Πού αποδίδετε το γεγονός ότι δεν πέφτουν τα κρούσματα, παρά τα μέτρα και το παρατεταμένο lockdown;
Πιστεύω ότι υπήρξε ένα αρχικό οργανωτικό λάθος. Συστήθηκε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων μονομερώς ιατρική, χωρίς διεπιστημονική σύνθεση με την παρουσία κοινωνιολόγων, ψυχολόγων, επικοινωνιολόγων, συγκοινωνιολόγων, πληροφορικών, οικονομολόγων, εκπαιδευτικών, managers, αστυνομικών, ακόμη και προμηθευτών υγειονομικού υλικού. Η αποτυχία των μέτρων οφείλεται, κατ΄ αρχάς, σε αστοχία επικοινωνίας της ανάγκης τήρησής τους. Αντί για μια επαγγελματική καμπάνια μετάδοσης και επεξήγησης σταθερών και ειλικρινών μηνυμάτων, επεξεργασμένη από πραγματικούς ειδικούς, ένα πλήθος «ειδικών» διατυπώνει πολλαπλές και, πολλές φορές, αντιφατικές θέσεις στα μέσα ενημέρωσης, προκαλώντας σύγχυση στον πληθυσμό και απώλεια εμπιστοσύνης. Παράλληλα, τα φαινόμενα απείθειας στα μέτρα οφείλονται και στην έλλειψη αποφασιστικής αντιμετώπισής τους. Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες σε κορωνοπάρτι θα έπρεπε να μπαίνουν σε κρατικά ελεγχόμενη καραντίνα, σε ξενοδοχεία, αφού αποδείχτηκε ότι τα πρόστιμα δεν απέδωσαν, είτε διότι δεν πληρώνονται, είτε διότι αναμένεται η διαγραφή τους μετά το τέλος της πανδημίας. Επίσης, το σύνταγμα επιτρέπει την πλήρη απαγόρευση κάθε είδους μαζικών συνευρέσεων, για λόγους δημόσιας υγείας και για μικρό χρονικό διάστημα, ας πούμε 30 ημερών.
Αυτό που λέτε ακούγεται ελαφρώς «αντιδημοκρατικό»
Ο ιός είναι όμως απολύτως ολοκληρωτικός, κατά ενόχων και αθώων. Θα επιμείνω στην επικοινωνία πειθούς. Βρισκόμαστε στο 3ο κύμα έξαρσης της πανδημίας και ακόμα βλέπουμε ανθρώπους να κυκλοφορούν με τη μάσκα κάτω από τη μύτη, να πιάνουν συνεχώς το μπροστινό «μολυσμένο» μέρος της για να τη στρώσουν, να την κατεβάζουν για να συζητήσουν, μόλις δουν ένα γνωστό τους! Τι κάνουμε για αυτό; Γιατί δεν έχουμε σποτάκια για την ορθή χρήση της μάσκας συνεχώς στην τηλεόραση και στα social media; Μικρά και έξυπνα μηνύματα πρέπει να μεταδίδονται νυχθημερόν, για την ανάγκη εξαερισμού των χώρων, τα ανοικτά παράθυρα ακόμα κι αν χρειάζεται να είμαστε με τα μπουφάν μέσα στο σπίτι, την αυστηρή τήρηση των αποστάσεων, την υγιεινή των χεριών. Το κράτος έχει την ευθύνη επεξεργασίας και διατύπωσης των αναγκαίων μέτρων, αλλά η κοινωνία επωμίζεται τη συλλογική και ατομική ευθύνη εφαρμογής τους. Διανύοντας το δεύτερο χρόνο πανδημίας, προφανέστατα υπάρχει ψυχολογική κόπωση, που πρέπει ν΄ αντιμετωπισθεί με τη βοήθεια εξειδικευμένων επιστημόνων και με την εκλαϊκευμένη επικοινωνία πειθούς. Αντί αναμετάδοσης αποκλειστικά τραγικών αριθμών, απειλητικών προβλέψεων και επαναλαμβανόμενων απαγορεύσεων, απαιτείται κυρίως η ουσιαστική στήριξη του ηθικού των ανθρώπων, διότι στη γωνία ελλοχεύει η διαλυτική μοιρολατρία και η ανεξέλεγκτη αυτενέργεια.
Πώς κρίνετε την πορεία του εμβολιασμού;
Η σύγκριση των χωρών της Ε.Ε., με τις Η.Π.Α., τη Βρετανία ή το Ισραήλ στο εμβολιαστικό εγχείρημα, είναι απογοητευτική (γράφημα 1, με στοιχεία από την πλατφόρμα Our World in Data). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκλεισε την πρώτη συμφωνία παραλαβής εμβολίων 105 ημέρες μετά τη Βρετανία (πηγή: reuters.com) Στη χώρα μας ετοιμάσαμε ένα εξαιρετικό οργανωτικό σχήμα εμβολιασμών, ικανό να χορηγεί τουλάχιστον 100.000 δόσεις ημερησίως, αλλά δεν διαθέτουμε τις αναγκαίες ποσότητες. Όταν διαπιστώθηκαν τα προβλήματα με τις κεντρικές προμήθειες της Ε.Ε., έπρεπε να μεριμνήσουμε κι εμείς, όπως οι άλλοι, για εναλλακτικές πηγές, έστω κι αν αναβαλλόταν προσωρινά η ενεργοποίησή τους, αν και τέτοια αναβολή δεν υπήρξε από όλα τα μέλη της Ε.Ε. (γράφημα 2). Πάντως, στις 3 Απριλίου το ποσοστό εμβολιασθέντων, με τουλάχιστον μία δόση, επί του συνόλου του ελληνικού πληθυσμού υπολείπεται κατά 1,88% από το μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. (11,24% και 13,12%, αντίστοιχα).Τα εμβόλια είναι το σημαντικότερο όπλο ενάντια στον SARS-CoV-2, τουλάχιστον προς το παρόν και κάθε καθυστέρηση ενέχει τον κίνδυνο της απρόσμενης «συμπεριφοράς» των μεταλλάξεων. Η Ελλάδα ετοιμάζεται για το τουριστικό άνοιγμα και αυτός ο τομέας συμπεριλαμβάνει ένα πλήθος δραστηριοτήτων και επαγγελματιών (από τις αερομεταφορές, τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έως την εστίαση, τα εμπορικά καταστήματα κ.ά.), των οποίων το ηλικιακό εύρος είναι κυρίως κάτω των 60 ετών, ένας πληθυσμός που ακόμα δεν έχει προγραμματιστεί ο εμβολιασμός του.
Ο καλός καιρός πως θεωρείτε ότι θα συμβάλλει στην πορεία της πανδημίας;
Ο καλός καιρός θα βοηθήσει στη μείωση των συγκεντρώσεων σε κλειστούς χώρους, στο άνοιγμα των παραθύρων αλλά, πιθανά, να δώσει την πλασματική εντύπωση πως δεν κινδυνεύουμε, ίσως σκεφτούμε πως δεν χρειαζόμαστε τον εμβολιασμό ή πως μπορούμε να τον καθυστερήσουμε. Αν συμβεί αυτό, ενδεχομένως το φθινόπωρο να θρηνήσουμε απώλειες σε μικρότερες ηλικίες. Έτσι, επανερχόμαστε στο ζήτημα της επικοινωνίας, αυτή τη φορά για τη σημασία του εμβολιασμού, τόσο ως όπλου προστασίας έναντι της CoViD-19, όσο και ως αναχώματος στις μεταλλάξεις του ιού. Ο προγραμματισμός της προτεραιοποίησης των ομάδων, σύμφωνα με τις ποσότητες δόσεων εμβολίων που γνωρίζει η κυβέρνηση ότι θα παραλάβει, πρέπει να δημοσιοποιηθεί στον πληθυσμό με σαφήνεια και πειθώ, τόσο για τα οφέλη, όσο και για τις συνέπειες από την επιλογή της αποχής.
Τα self test κατά πόσον θεωρείτε ότι θα συμβάλλουν στον περιορισμό της πανδημίας και πότε; Είναι σωστή η χρονική στιγμή που ξεκινάει η εφαρμογή τους;
Σωστή στιγμή είναι εκείνη, που έχεις τη δυνατότητα και την ικανότητα να εφαρμόσεις μία πρόσθετη παρέμβαση περιορισμού της πανδημίας. Το self test θα συμβάλει στην καλύτερη διαχείριση της κρίσης και, ίσως, στη συνειδητοποίηση της ατομικής ευθύνης. Είναι σίγουρα διαφορετικό το αίσθημα, όταν εσύ ο ίδιος κάνεις τη «διάγνωση» και αντιλαμβάνεσαι πως κινδυνεύεις για σοβαρή νόσηση, χωρίς να υποτιμώ το αναμενόμενο, δηλαδή ότι ένα μεγάλο ποσοστό θα αποσιωπήσει το δυσάρεστο αποτέλεσμα. Όμως, και αυτή η συμπεριφορά της απόκρυψης είναι ανθρώπινη αδυναμία, είτε λόγω φόβου για την αντιμετώπιση του περίγυρου (δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις διακρίσεων λόγω ασθένειας, ιδιαίτερα σε κλειστές κοινότητες), είτε διότι η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση του ατόμου είναι σε κίνδυνο. Και εδώ απαιτείται επικοινωνιακή πολιτική και κατάλληλη ενημέρωση.
Σε κάθε περίπτωση, πολλοί θετικοί στο self-testing πολίτες θα κατευθυνθούν στις δημόσιες δομές για επιβεβαίωση με PCR και η Πολιτεία πρέπει να προετοιμαστεί για τη διαχείριση μεγαλύτερου αριθμού διαγνωστικών μοριακών ελέγχων, περισσότερη ιχνηλάτηση επαφών και γονιδιωματική επιτήρηση των μεταλλάξεων.
Πώς κρίνετε την απόφαση της Ιταλίας να καταστήσει στους υγειονομικούς τον εμβολιασμό υποχρεωτικό; Πώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επηρεάσει την ελληνική πραγματικότητα;
Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός δεν είναι εφικτός. Οι Ιταλοί κινούνται, σωστά κατά τη γνώμη μου, στην κατεύθυνση της «υποχρεωτικής άδειας άνευ αποδοχών» όσων επαγγελματιών υγείας αρνούνται να εμβολιασθούν, ενώ διαρκεί η πανδημία. Δεν υπάρχει νομικό κώλυμα γι΄ αυτό, αντίθετα υπάρχει η κοινή λογική. Οι πολίτες προσφεύγουν στις υπηρεσίες υγείας για να θεραπευτούν, από υγιείς λειτουργούς. Το ενδεχόμενο να αρρωστήσουν, από άρρωστους θεραπευτές, αποτελεί παραλογισμό. Με τον ίδιο τρόπο πρέπει ν΄ αντιμετωπιστεί το τρέχον πρόβλημα και στην Ελλάδα.
Το μέτρο της επιστράτευσης γιατρών θεωρείτε ότι λειτουργεί;
Λειτουργεί λιγότερο αποτελεσματικά, από όσο θα μπορούσε, διότι επιτάχθηκαν οι υπηρεσίες λανθασμένης κατηγορίας ιατρών. Όσοι είναι αποκομμένοι, εδώ και δεκαετίες, από την άσκηση της νοσοκομειακής ιατρικής, χρειάζονται μεγάλο διάστημα προσαρμογής, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης. Σκέφτομαι επίσης ότι, επαγγελματίες με ιδιωτικά ιατρεία πολυετούς λειτουργίας, ίσως υποχρεωθούν να μεταφέρουν μέρος της πελατείας τους στα νοσοκομεία, επιτείνοντας τη συμφόρηση στα ΤΕΠ. Η διατυπωμένη γνώμη μου ήταν ότι, έπρεπε να επιδιωχθεί η έκτακτη ενίσχυση από νεότερους ιατρούς και συγκεκριμένα από όσους ολοκλήρωσαν ειδικότητα πνευμονολογίας, παθολογίας, γενικής ιατρικής και αναισθησιολογίας κατά τα τελευταία 3-4 χρόνια. Γι’ αυτούς είναι νωπή η νοσοκομειακή εμπειρία και οι εφημεριακές συνθήκες. Επιπλέον, θα ήταν περισσότερο πρόθυμοι, διότι δεν έχουν αναπτύξει ακόμη μεγάλες πελατειακές υποχρεώσεις και ίσως η έκτακτη επανεμπλοκή τους θα μπορούσε να θεωρηθεί και ν΄ αποδειχθεί ωφέλιμη για το επαγγελματικό τους μέλλον.
Ποια θεωρείτε βασικά διδάγματα από την τρέχουσα πανδημία;
Μια σφαιρική και έγκυρη απάντηση σ΄ αυτό το ερώτημα, μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από μια εξαντλητική συνεδριακή διαδικασία, ώστε να αξιολογηθούν όλες, οι γνωστές και άγνωστες εμπειρίες διαφορετικών επιστημόνων και επαγγελματιών που εμπλέκονται ή θα έπρεπε να έχουν συμμετάσχει στη διαχείριση της πανδημίας. Η Ελληνική Εταιρεία Management Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ) θα επιδιώξει τη διεξαγωγή αυτού του διαλόγου, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες.
