Blog

Ένα από τα μεγαλύτερα ζητούμενα στην εποχή μας είναι η αξιοποίηση των νέων, πρωτόφαντων δυνατοτήτων που έχουν θέσει στη διάθεσή μας οι αναδυόμενες τεχνολογίες και ιδιαίτερα αυτές που ανήκουν στο ευρύτερο οικοσύστημα της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως η Μηχανική και η Βαθιά Μάθηση, η Ρομποτική και οι Αυτοματισμοί, τα Μεγάλα Δεδομένα και το (Βιομηχανικό) Internet των Αντικειμένων, η Υπολογιστική Όραση κλπ. Όλες μαζί συνεργατικά και κάθε μια μόνη της μπορούν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού σε κάθε τομέα και κλάδο.

Η φαρμακοβιομηχανία δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Αν και δεν ήταν από τους πρωτοπόρους στην υιοθέτησή τους, πέρα από κάποιους στοιχειώδεις και αναμενόμενους αυτοματισμούς στην παραγωγή, οι εμπειρίες και τα διδάγματα από τους άλλους κλάδους, στο πλαίσιο του κινήματος Industry 4.0 (ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2011 από τη γερμανική κυβέρνηση, για να χαρακτηρίσει την ανάπτυξη της εθνικής βιομηχανίας με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας), στην περίπτωσή της έπιασαν τόπο, βάζοντας τα θεμέλια για να αρχίσει να «χτίζεται» από το 2017 ο εξειδικευμένος χώρος του Pharma 4.0, ο οποίος γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη στις μέρες μας.

Προφανώς, μιλάμε για πραγματική επανάσταση στη φαρμακοβιομηχανία, καθώς προσφέρονται βέλτιστες λύσεις σε οξυμένα και χρονίζοντα προβλήματα, ενώ παράλληλα αυξάνει η ανταγωνιστικότητα του κλάδου, με καταλύτη την τεχνολογία. Συγκεκριμένα, η έτσι κι αλλιώς απαραίτητη (στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού των πάντων) ψηφιοποίηση στον χώρο της παραγωγής φαρμάκου συνδυάζεται πλέον με παλιότερους και νέους αυτοματισμούς ή/και ρομποτικές διατάξεις, προσφέροντας την ποθητή αναβάθμιση στα εργοστάσια. Ως εκ τούτου, αυξάνει η ευελιξία, ελαχιστοποιούνται τα λάθη και πολλαπλασιάζονται οι λύσεις, ενώ η ανάλυση των μεγάλων όγκων δεδομένων αφενός υποστηρίζει με τα στοιχεία και τα αποτελέσματά της τη βέλτιστη λειτουργία τους (για παράδειγμα, προωθώντας την προβλεπτική, αντί της προληπτικής συντήρησης του εξοπλισμού) με παράλληλη γενναία εξοικονόμηση κόστους, αφετέρου συμβάλλει στη λήψη ορθότερων αποφάσεων, ουσιαστικά σε πραγματικό χρόνο.

Οι αριθμοί αψευδής μάρτυς
Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη η πρόβλεψη για αύξηση του μεγέθους της αγοράς Pharma 4.0 από $12,05 δισ. το 2022 στα $63,17 δισ. ως το 2032, παρουσιάζοντας από φέτος και ως το τέλος της δεκαετίας μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 18,02%. Κι όπως θα περίμενε κανείς, σ’ αυτή την αγορά συμμετέχουν φαρμακοβιομηχανίες, πάροχοι τεχνολογικών λύσεων, ρυθμιστικές αρχές και πανεπιστήμια / ερευνητικά ιδρύματα, συνεισφέροντας ο καθένας προϊόντα, υπηρεσίες και τεχνογνωσία. Οι μεγάλοι παίκτες είναι μεν οι «συνήθεις ύποπτοι», γνωστές BigTech όπως οι Microsoft, Oracle, Cisco, IBM και Amazon Web Services, αλλά δεν λείπουν και πιο εξειδικευμένες εταιρίες, όπως οι ΑΒΒ, Honeywell International, Siemens Healthcare, GE Healthcare κ.ά. Όσο για τις περιοχές με τη μεγαλύτερη δραστηριότητα στην αγορά, σήμερα πρωταγωνιστής είναι η Βόρεια Αμερική, αλλά η περιοχή Ασίας / Ειρηνικού παρουσιάζει επίσης ισχυρές ανοδικές τάσεις.

Προφανώς, κανείς δεν αμφισβητεί ότι το concept Pharma 4.0 αποτελεί το μέλλον για τον κλάδο, καθώς μπαίνει κι αυτός με τη σειρά του -έστω με ελαφρά υστέρηση- στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Αυτό, όμως, δεν αναιρεί το γεγονός ότι δίπλα στις ευκαιρίες υπάρχουν και προκλήσεις.

Σύμφωνα με ειδήμονες του χώρου, στελέχη συμβουλευτικών εταιριών και ερευνητές, οι βασικότερες είναι η σημαντική επένδυση που θα χρειαστεί εκ μέρους των φαρμακοβιομηχανιών, ιδιαίτερα εκείνων που είχαν μείνει πίσω σε αναβαθμίσεις, αλλά πολύ περισσότερο οι αλλαγές στην οργανωτική δομή και κουλτούρα του προσωπικού, καθώς εκεί εμπλέκεται κι ο ανθρώπινος παράγοντας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το reskilling και το upskilling του προσωπικού θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ.
Δυσκολίες μπορούν να δημιουργήσουν, επίσης, τα θέματα συμμόρφωσης (καθώς το φάρμακο περιλαμβάνεται στους εποπτευόμενους κλάδους), θέματα προστασίας της ιδιωτικότητας (που σχεδόν πάντα συνδυάζονται με θέματα ασφαλείας), θέματα ενσωμάτωσης του παλιότερου εξοπλισμού (όσο αυτό είναι δυνατό, συνυπολογίζοντας και το κόστος της αλλαγής), θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας (που απαιτούν συνεχή παρακολούθηση και διασφάλιση των αναγκαίων για την ομαλή λειτουργία της εταιρίας πατεντών), καθώς και το πάγιο πρόβλημα της εύρεσης και διακράτησης του απαραίτητου «ταλέντου», ειδικά των σήμερα δυσεύρετων developers και μηχανικών που απαιτούνται για τη λειτουργία της βιομηχανίας στην εποχή της Pharma 4.0.

Τώρα είναι η ευκαιρία
Η ευκαιρία για άλμα των φαρμακοβιομηχανιών προς τα εμπρός είναι, λοιπόν, μεγάλη με δέλεαρ τη σημαντική από άκρη σε άκρη αύξηση των δεικτών απόδοσης, ποιότητας και ετοιμότητας. Η προσγείωση στο μέλλον θα προσφέρει το «κλειδί» για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, μετατρέποντας -με την εγκατάσταση πλήθους κατάλληλων αισθητήρων- εργαστήρια και εργοστάσια σε «έξυπνες» εγκαταστάσεις και μειώνοντας αισθητά το χρόνο που σήμερα απαιτείται για την έρευνα, την παραγωγή και την κυκλοφορία ενός φαρμάκου. Εξέλιξη που θα αυξήσει τόσο τα κέρδη κάθε εταιρίας από την πώληση ποιοτικών προϊόντων με μικρότερο κόστος, όσο και το επίπεδο ικανοποίησης των καταναλωτών.
Μάλιστα, η είσοδος στην ψηφιακή εποχή επιφυλάσσει κι άλλο πλεονέκτημα, καθώς πέρα από την ολιστική εικόνα, ο πλούτος των δεδομένων που θα συγκεντρώνονται (πολύ περισσότερα, προφανώς, από τα σημερινά, καθώς πληθαίνουν οι πηγές και τα «εισερχόμενα»), με την κατάλληλη ανάλυση θα προσφέρει πολύτιμα στοιχεία και insights για ευρύτερη αξιοποίηση και χρήση. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτά μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μετάβαση στην εποχή της εξατομικευμένης παραγωγής και κατά συνέπεια της εξατομικευμένης φαρμακευτικής αγωγής, με πρόσθετο θετικό στοιχείο την ανάλυση του ψηφιακού feedback από ασθενείς και άλλους εμπλεκόμενους, προσφέροντας δυνατότητα επέμβασης όπου χρειάζεται.

Η αξιοποίηση cloud-based τεχνολογιών, που αποτελούν ολοένα και περισσότερο τον κανόνα (συνήθως σε συνδυασμό με on-premise εγκαταστάσεις, αλλά σε μικρότερο ποσοστό και για συγκεκριμένους λόγους) θα επιτρέψει στις φαρμακοβιομηχανίες να αποθηκεύουν τεράστιους όγκους δεδομένων και να επεξεργάζονται όποια από αυτά χρειάζονται, απλά και γρήγορα. Ειδικά σε περιπτώσεις μεμονωμένων ή συνεργατικών προσπαθειών για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων ή την επαναστόχευση παλαιότερων, αυτό μπορεί να αποτελέσει σημαντικό και κρίσιμο πλεονέκτημα για την ανάπτυξη οικοσυστημάτων, με αισθητά χαμηλότερο κόστος. Το ίδιο ισχύει και για τις κλινικές δοκιμές, οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με τη χρήση τεχνολογιών ψηφιακών διδύμων, για τεράστια εξοικονόμηση χρόνου και χρημάτων.

Και έπεται συνέχεια…
Στο πλαίσιο του concept Pharma 4.0 και της επιτυχούς υλοποίησης των διαδοχικών σταδίων του (γιατί, όπως και στον ψηφιακό μετασχηματισμό οργανισμών και επιχειρήσεων, έτσι κι εδώ δεν υπάρχει «τέρμα», το «ταξίδι» συνεχίζεται, όσο εξελίσσεται η τεχνολογία) είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα διευρυνθεί το άνοιγμα και σε άλλες, συμπληρωματικές τεχνολογίες. Για παράδειγμα, λύση στο μέγα πρόβλημα των πλαστών ή παραποιημένων φαρμάκων μπορεί να δώσει η τεχνολογία blockchain, προσφέροντας πλήρη ιχνηλασιμότητα από το εργοστάσιο ως το φαρμακείο, ώστε να προστατεύονται τόσο η υγεία του ασθενούς, όσο και το κύρος της εταιρείας. Μάλιστα, έχει γραφτεί πως ρυθμιστικές αρχές, όπως η αμερικανική Food & Drug Administration και η ευρωπαϊκή European Medicines Agency, οι οποίες παίζουν καίριο ρόλο στη διασφάλιση και τον ποιοτικό έλεγχο των φαρμάκων για εκατοντάδες εκατομμύρια αποδέκτες, ήδη εξετάζουν λύσεις blockchain, αλλά και Τεχνητής Νοημοσύνης, προκειμένου να βελτιώσουν τις διαδικασίες ρύθμισης της αγοράς και έγκρισης νέων φαρμάκων.

Άλλωστε, τεχνολογίες ΑΙ αξιοποιούν και οι φαρμακοβιομηχανίες, ιδιαίτερα στο ερευνητικό σκέλος για την ανακάλυψη, τη σχεδίαση, τη χημική σύνθεση και τον έλεγχο των φαρμάκων, καθώς με τη βοήθειά τους μπορούν να κάνουν ταχύτατα τους απαραίτητους τοξικολογικούς ελέγχους, τη διαλογή, τις αξιολογήσεις και την αναγνώριση στόχων. Το «ταξίδι» δεν έχει τέλος, απλώς διαφορετικούς «σταθμούς».

Το Industry 4.0 στο DNA των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών
Φαίη Κοσμοπούλου, Γενική Διευθύντρια Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση τεχνολογιών αιχμής αποτελούν κεντρική στρατηγική ανάπτυξης για την ελληνική φαρμακοβιομηχανία. Οι νέες τεχνολογίες διαπνέουν όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, από την παραγωγή, την αποθήκευση και τη διανομή προϊόντων. Ειδικότερα, η εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου χρησιμοποιεί τα υπολογιστικά νέφη, θέτει σε πρώτο πλάνο τα συστήματα ERP, ενώ στην παραγωγική διαδικασία κάνει χρήση αυτοματοποιημένων διαδικασιών και ρομποτικών συστημάτων.

Την ίδια στιγμή επενδύει συστηματικά στην έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων με τη χρήση τεχνολογιών αιχμής, ενώ δημιουργεί τις απαραίτητες συνέργειες με πανεπιστημιακά και επιστημονικά ιδρύματα για την προαγωγή των ψηφιακών δεξιοτήτων και της τεχνολογίας. Επιπροσθέτως, επενδύουμε σταθερά στη δια βίου μάθηση των εργαζομένων με σύγχρονα προγράμματα εμπλουτισμού των ψηφιακών δεξιοτήτων τους.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να προστεθεί το γεγονός πως η ελληνική φαρμακοβιομηχανία υλοποιεί επενδύσεις 1,2 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας. Σε αυτό το μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνονται η δημιουργία Κέντρων Έρευνας και Ανάπτυξης και η κατασκευή παραγωγικών μονάδων με τη χρήση τεχνολογιών αιχμής. Επιστήμονες υψηλής ειδίκευσης διαμορφώνουν τις κατάλληλες εκείνες συνθήκες με τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων, ώστε να προάγεται η επιστήμη και να παράγονται ποιοτικά φάρμακα.

Επίσης, το ελληνικό φάρμακο εξάγεται σε πάνω από 140 χώρες διεθνώς. Η εξαγωγική αυτή δραστηριότητα θα ήταν αδύνατη χωρίς την υλοποίηση της ψηφιακής μετάβασης στην πράξη. Προφανώς πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά βήματα, ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις «τρέχουν». Ωστόσο ένα είναι σίγουρο: Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία συμβαδίζει με τη ψηφιακή πρόοδο έχοντας πάντα στο DNA της την καινοτομία και την τεχνολογία.