Blog

Τις περιπτώσεις θρομβώσεων σε άτομα που είχαν χορηγηθεί δόσεις είτε με το εμβόλιο της AstraZeneca ή της  Johnson & Johnson εξετάζει σε τρεις αναφορές το περιοδικό New England Journal of Medicine.

Φως  επιχειρείται να ριχθεί στο μηχανισμό των εμβολίων που περιέχουν αδενοϊό, με αφορμή την προσωρινή αναστολή των εμβολιασμών από την συμβουλευτική επιτροπή του Κέντρου Λοιμώξεων των ΗΠΑ του εμβολίου της Johnson & Johnson αλλά και την διερεύνηση της πιθανής σύνδεσης περιστατικών θρόμβων σε ασυνήθιστες θέσεις μετά την χορήγηση δόσεων του εμβολίου της AstraZeneca .

Όπως έχει ήδη γίνει γνωστό έξι περιπτώσεις σε σχεδόν 7 εκ. εμβολιασμούς καταγράφηκαν στις ΗΠΑ μετά από την χορήγηση του μονοδοσικού Johnson&Johnson, ενώ  62 περιπτώσεις εξέτασε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, ο οποίος  έκρινε ότι εμφάνιση θρομβώσεων σε εγκέφαλο και σπλαγχνικές φλέβες αποτελεί μια  (σπάνια) παρενέργεια στο εμβόλιο AstraZeneca.

Σύνδρομο θρομβώσεων

Έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με μια αυτοάνοση διαταραχή που εμφανίζεται σε ασθενείς που λαμβάνουν ηπαρίνη (ένα κλασσικό αντιπηκτικό) όπου εμφανίζεται ταυτόχρονα θρόμβωση αλλά και αιμορραγία με μεγάλη πτώση του αριθμού των αιμοπεταλίων. Το σύνδρομο αυτό οφείλεται στην ανάπτυξη αντισωμάτων έναντι ενός παράγοντα των αιμοπεταλίων στο οποίο μπορεί να συνδέεται και να σχηματίζει σύμπλοκο η ηπαρίνη.

Οι καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής τους Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ)(https://mdimop.gr/covid19/), αναλύουν τα δεδομένα αυτών των δημοσιεύσεων.

Σύμφωνα με τις δημοσιεύσεις παρατηρήθηκε:

• 9 από τους 11 ασθενείς ήταν νέες γυναίκες (22 έως 49 ετών).
• 5 έως 16 ημέρες μετά τον εμβολιασμό εμφανίστηκαν συμπτώματα και παρουσίασαν ένα ή περισσότερα θρομβωτικά συμβάντα: 9 είχαν εγκεφαλική φλεβική θρόμβωση, οι τρεις είχαν θρόμβωση σπληνικής φλέβας, οι τρεις είχαν πνευμονική εμβολή και 4 είχαν άλλες θρομβώσεις, ενώ ένας ασθενής παρουσίασε θανατηφόρα ενδοκρανιακή αιμορραγία.
• πέντε ασθενείς εκδήλωσαν επίσης διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη, δηλαδή ανεξέλεγκτη ενεργοποίση των μηχανισμών της πήξης με επακόλουθη εξάντληση των παραγόντων της πήξης που ακολουθείται από αιμορραγία.
• Όλοι οι ασθενείς εμφάνισαν θετικά αντισώματα έναντι του συμπλόκου τους παράγοντα  4 ενεργοποίησης  των αιμοπεταλίων (γνωστού ως PF4) και της ηπαρίνης και μάλιστα ανεξάρτητα από την ηπαρίνη, αν και κανένας από τους ασθενείς δεν είχε λάβει ηπαρίνη πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων.

Διαπιστώσεις

Η  ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων που συνέβη  μέσω της ενεργοποίησης του PF4 επιβεβαιώθηκε και διαπιστώθηκαν αντισώματα σε πολύ ψηλούς τίτλους.  Παρόμοια αντισώματα έναντι του παράγοντα PF4 ανιχνεύθηκαν και στις τρεις αναφορές.

Σε κάποιες περιπτώσεις η νόσος φαίνεται να ελέγχθηκε με την χορήγηση ανοσοκατασταλτική ανοσορρυθμιστικής αγωγής με γ-σφαιρίνη και κορτιζόνη. Κάτι ανάλογο έχει παρατηρηθεί σπάνια σε ασθενείς που λαμβάνουν το αντιπηκτικό ηπαρίνη (ραγδαία πτώση των αιμοπεταλίων αλλά ταυτόχρονα και θρόμβωση).

Ωστόσο, επικρατεί ασάφεια, ενώ είναι πιθανή η εμπλοκή διαφορετικών μηχανισμών, καθώς οι αδενοϊοί συνδέονται με τα αιμοπετάλια και προκαλούν ενεργοποίηση αιμοπεταλίων.

Όμως οι ερευνητές θεωρούν πως η ποσότητα του αδενοϊού σε μια ένεση εμβολίου  που χορηγήθηκε 1 ή 2 εβδομάδες νωρίτερα να είναι απίθανο να συμβάλει στην επακόλουθη ενεργοποίηση αιμοπεταλίων που παρατηρήθηκε σε αυτούς τους ασθενείς.

Ενδεχομένως, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ του εμβολίου και των αιμοπεταλίων ή μεταξύ του εμβολίου και του παράγοντα PF4 των αιμοπεταλίων θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο στην παθογένεση των θρομβώσεων. Ανοιχτό παραμένει το ενδεχόμενο ένα ερέθισμα για την ανάπτυξη αυτών των αντιδραστικών αντισωμάτων έναντι του  PF4 θα μπορούσε να είναι ελεύθερο DNA στο εμβόλιο, καθώς έχει φανεί ότι το DNA και το RNA σχηματίζουν σύμπλοκα με τον PF4.

«Τα σύμπλοκα δεσμεύουν αντισώματα σε ασθενείς με θρομβοπενία που προκαλείται από ηπαρίνη και επίσης προκαλούν την επίσης την παραγωγή αντισωμάτων κατά του συμπλόκου PF4 και ηπαρίνης» εξηγούν οι επιστήμονες.

Μέχρι τώρα έχει βρεθεί ότι 5 έως 7% των υγιών αιμοδοτών έχουν ανιχνεύσιμα αντισώματα έναντι του συμπλόκου PF4-ηπαρίνης, αλλά σε χαμηλά επίπεδα. Σε ασθενείς με τυπική θρομβοπενία που προκαλείται από ηπαρίνη, είναι υψηλότερες αλλά αρκετά χαμηλότερες από αυτές που παρατηρήθηκαν στο σύνδρομο μετά τον εμβολιασμό με το εμβόλιο της Astra-Zeneca.

Σχεδόν όλοι οι υγιείς ενήλικες έχουν μια δεξαμενή Β λεμφοκυττάρων που είναι ειδικά για το σύμπλοκο PF4–ηπαρίνης, όμως η παραγωγή αντισωμάτων που προκαλούν το σύνδρομο της θρομβοπενίας από ηπαρίνη από αυτά τα Β λεμφοκύτταρα ελέγχεται από ρυθμιστικούς μηχανισμούς του ανοσοποιητικού.

Εκδήλωση  σε γυναίκες

Τα ευρήματά αυτά  δείχνουν ότι το σύνδρομο παρόμοιο με την αυτοάνοση προκαλούμενη από ηπαρίνη θρομβοπενία που εμφανίζεται σε ορισμένα άτομα μετά τον εμβολιασμό με αυτά τα εμβόλια συνδέεται με ενεργοποίηση  του ανοσοποιητικού συστήματος, ενισχύοντας την άποψη ότι ο εμβολιασμός έχει προκαλέσει το σύνδρομο.

Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζονται στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Διαταραχές του ανοσοποιητικού, όπως αυτοάνοσα νοσήματα είναι συχνότερα στις γυναίκες, ενώ φαίνεται ότι οι γυναίκες αναπτύσσουν και υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων έναντι του ιού μετά τον εμβολιασμό.

Επιπλέον, οι πιο συχνές αιτίες θρόμβωσης του φλεβών του εγκεφάλου έχουν να κάνουν με καταστάσεις που αυξάνουν τα επίπεδα των οιστρογόνων, όπως η εγκυμοσύνη και η χρήση αντισυλληπτικών. Τα οιστρογόνα μεταβάλλουν τα επίπεδα πολλών παραγόντων πήξης που μπορεί να προκαλούν προδιάθεση προς θρομβώσεις. Ορισμένες από τις μεταβολές στην πήξη μετά από τον εμβολιασμό με ορισμένα από τα εμβόλια COVID-19 είναι πιθανό να δρουν σε συνδυασμό και με την επίδραση των των οιστρογόνων στην πήξη.