Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας που πραγματοποίησε το Ευρωπαϊκό Όργανο των Φαρμακοποιών της Κοινότητας (Pharmaceutical Group of European Union – PGEU) για το θέμα των ελλείψεων φαρμάκων δίνοντας τροφή για σκέψη σε μία περίοδο που για μία ακόμη φορά το θέμα απασχολεί τη δημοσιότητα λόγω και των προσπαθειών της διοίκησης του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου να πιέσει την πολιτεία να θέσει το θέμα ψηλά στις προτεραιότητές της ώστε να μειωθεί όσο γίνεται περισσότερο η ταλαιπωρία των φαρμακοποιών αλλά και –το σημαντικότερο- των ασθενών.
Εάν κάποιος θα ήθελε να δώσει μία πολύ γενική εικόνα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τις 22 Νοεμβρίου του 2021 έως τις 14 Ιανουαρίου του 2022 και στην οποία συμμετείχε και η χώρα μας θα έλεγε ότι συνολικά η κατάσταση φαίνεται να βελτιώνεται ή τουλάχιστον να μην χειροτερεύει και αυτό παρά την πανδημία.
Ωστόσο υπάρχουν αρκετά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν και έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων με τη βελτίωση της νομοθεσίας και με την καλύτερη ενημέρωση αλλά και πληροφόρηση των φαρμακοποιών αλλά και όλων των εμπλεκομένων στο σύστημα.
Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός αφενός το ότι, σύμφωνα και με τον πρόεδρο της PGEU Roberto Tobia η προσπάθεια για την καλύτερη διαχείριση της πανδημίας οδήγησε τα κράτη να σκεφτούν περισσότερο το ζήτημα προσφέροντας περισσότερες δυνατότητες στον φαρμακοποιό να διαχειριστεί το πρόβλημα της έλλειψης ενός φαρμάκου, αφετέρου το γεγονός ότι και η PGEU προσπαθεί να ενισχύσει μέσα από την καταγραφή απόψεων και δεδομένων των μελών της τη συνολική ευρωπαϊκή προσπάθεια που γίνεται για την καλύτερη διαχείριση κρίσεων.
Σε ό,τι αφορά τη γενική εικόνα των ελλείψεων η έρευνα έδειξε ότι για το 51,85% των ερωτώμενων (14 χώρες) η κατάσταση παρέμεινε η ίδια σε σχέση με τους προηγούμενους 12 μήνες, για το 25,93% (7 χώρες) χειροτέρεψε και για το 22,22% (6 χώρες) βελτιώθηκε.
Το 2019 η κατάσταση είχε χειροτερέψει σε 22 χώρες και έμεινε η ίδια σε 3 χώρες. Το 2020 αντίστοιχα η κατάσταση είχε χειροτερέψει για 17 από τις 26 ερωτώμενες χώρες και είχε παραμείνει η ίδια για 8 χώρες.
Μεγαλύτερο πρόβλημα ελλείψεων εμφανίζουν τα καρδιαγγειακά φάρμακα (85,19%), τα φάρμακα για το νευρικό σύστημα (77,78%), φάρμακα για το αναπνευστικό σύστημα (74,04%), τα αντιμολυσματικά για συστηματική χρήση ( π.χ. αντιβιοτικά) (70,37%), φάρμακα για το μυοσκελετικό (70,37%), φάρμακα για το ουρογεννητικό σύστημα και τις ορμόνες που αφορούν το αναπαραγωγικό σύστημα (66,67%), αντινεοπλασματικά και ανοσοτροποιητικοί παράγοντες (66,67%), φάρμακα για το γαστρεντερικό (62,96%), δερματολογικά (62,96%), φάρμακα για το αιμοποιητικό (59,26%), φάρμακα για τα αισθητήρια όργανα (55,56%), διάφορα (48,15%) αντιπαρασιτικά προϊόντα, εντομοκτόνα και εντομοαπωθητικά (48,15%) και εμβόλια (44,44%)
Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των φαρμάκων που οι 27 εκπρόσωποι των φαρμακοποιών δήλωσαν ότι λείπουν από την αγορά το χρονικό διάστημα που διεξήχθη η έρευνα, ελλείψεις σε πάνω από 400 φάρμακα δήλωσαν 4 χώρες (14,81%), από 300 έως 400 δήλωσαν 5 χώρες (18,52%), από 200 έως 300 δήλωσαν επίσης 5 χώρες (18,52%). Από 100 έως 200 φάρμακα σε έλλειψη δήλωσαν 4 χώρες (14,81%), από 50 έως 100 φάρμακα δήλωσαν 2 χώρες (7,41%), από 0 έως 50 φάρμακα δήλωσαν 4 χώρες (14,81%) ενώ 3 εκπρόσωποι χωρών (11,11%) δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν πόσα φάρμακα βρίσκονται σε έλλειψη.
Οι εκπρόσωποι των 20 από τις 27 χώρες (74,07%) δήλωσαν ότι έχουν εμπειρία ελλείψεων τους τελευταίους 12 μήνες και από αυτούς οι περισσότεροι 33,33% δήλωσαν ότι η έλλειψη αυτή αφορούσε in – vitro διαγνωστικά (π.χ. self tests) ή διαγνωστικά κλάσης I (χαμηλού ρίσκου διαγνωστικά – π.χ. επιδέσμους, θερμόμετρα, χειρουργικές μάσκες προσώπου). Το 25,93% δήλωσε ότι είχε εμπειρία ελλείψεων διαγνωστικών κλάσης ΙΙa (μεσαίου ρίσκου διαγνωστικά – π.χ. νυστέρια, βελόνες, κοντινούς φακούς επαφής.
Πολύ ενδιαφέρον είχαν οι απαντήσεις των εκπροσώπων των φαρμακοποιών που συμμετείχαν στην έρευνα της PGEU για τις 27 χώρες μέλη της σχετικά με το πως πιστεύουν ότι οι ελλείψεις φαρμάκων επηρεάζουν τελικά τους ασθενείς τους.
Η συντριπτική τους πλειοψηφία, το 96,30% (οι 26 από τους 27 εκπροσώπους) δήλωσε ότι τους προκαλούν στρες και τους κάνει να αισθάνονται άβολα.
Συνοψίζοντας η έκθεση καταλήγει στα εξής βασικά συμπεράσματα:
- Όλες οι χώρες που απάντησαν αντιμετώπισαν ελλείψεις φαρμάκων στα κοινοτικά φαρμακεία τους τελευταίους 12 μήνες. Ωστόσο, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, στην πλειοψηφία τους οι εκπρόσωποι των χωρών ανέφεραν ότι η κατάσταση δεν επιδεινώθηκε σε σύγκριση με τους προηγούμενους 12 μήνες (52% παρέμεινε το ίδιο, 22% βελτιώθηκε).
- Όλες οι κατηγορίες φαρμάκων φαίνεται να επηρεάζονται από τις ελλείψεις φαρμάκων στα κοινοτικά φαρμακεία στις διάφορες ανταποκρινόμενες στην συγκεκριμένη μελέτη ευρωπαϊκές χώρες. Τα φάρμακα για το καρδιαγγειακό ήταν εκείνη η κατηγορία που παρουσίαζε ελλείψεις στα κοινοτικά φαρμακεία στις περισσότερες χώρες (85%) και ακολουθούν τα φάρμακα για το νευρικό (78%) και τα φάρμακα για το αναπνευστικό σύστημα (74%).
- Στην πλειονότητα των χωρών που απάντησαν (52%), περισσότερα από 200 φάρμακα καταγράφηκαν να βρίσκονται σε σύντομη χρονικά έλλειψη αποθέματος τη στιγμή της ολοκλήρωσης αυτής της έρευνας, με 2 χώρες να αναφέρουν ότι υπήρχαν ακόμη και περισσότερα από 400 φάρμακα σε έλλειψη.
- Το 74% των χωρών που απάντησαν ανέφεραν ότι είχαν βιώσει ελλείψεις σε ιατροτεχνολογικά προϊόντα σε κοινοτικά φαρμακεία. Μεταξύ των πιο κοινών τύπων ιατροτεχνολογικών προϊόντων που αναφέρθηκαν ότι ήταν σε έλλειψη ήταν ιατροτεχνολογικά προϊόντα κατηγορίας I και in vitro διαγνωστικών (και οι δύο στο 33% των χωρών).
- Σχεδόν όλοι οι εκπρόσωποι των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα απάντησαν ότι πιστεύουν πως οι ελλείψεις φαρμάκων προκαλούν αγωνία και ταλαιπωρία στους ασθενείς (96%), διακοπή των θεραπειών (67% των χωρών), αυξημένες συμπληρωματικές πληρωμές ως αποτέλεσμα πιο ακριβών/μη αποζημιωμένων εναλλακτικών λύσεων (56%) και μη βέλτιστης θεραπείας/κατώτερης αποτελεσματικότητας (56%) θεωρούνται επίσης ως κοινές αρνητικές συνέπειες των ελλείψεων φαρμάκων στους ασθενείς.
- Οι ελλείψεις φαρμάκων πιστεύεται ότι επηρεάζουν τα φαρμακεία της κοινότητας ως επιχειρήσεις στις περισσότερες χώρες λόγω οικονομικών ζημιών που προκαλεί ο χρόνος που επενδύθηκε για τον μετριασμό των ελλείψεων (96% των χωρών), η μειωμένη εμπιστοσύνη των ασθενών (78%) και η μειωμένη ικανοποίηση των εργαζομένων (67%).
- Ανάμεσα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχουν έντονες διαφορές όσον αφορά τις νομικές λύσεις που οι φαρμακοποιοί της κοινότητας μπορούν να προσφέρουν σε περίπτωση ελλείψεων. Υποκατάσταση με γενόσημο (93% των χωρών), προμήθεια του ίδιου φαρμάκου από εναλλακτικές εξουσιοδοτημένες πηγές όπως άλλα φαρμακεία (59%) και εισαγωγή του φαρμάκου από χώρα όπου είναι διαθέσιμο (52%) είναι οι λύσεις που μπορούν να δοθούν στις περισσότερες από τις Ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις λύσεις υπόκεινται σε περιορισμούς (π.χ. απαιτείται νέα συνταγή) και μπορεί να είναι επίπονες και χρονοβόρες για τον ασθενή και τον φαρμακοποιό.
- Ο χρόνος που πρέπει να αφιερώσει το προσωπικό του φαρμακείου για την αντιμετώπιση των ελλείψεων φαρμάκων είναι 5,1 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο, που είναι χαμηλότερος από τον χρόνο που αναφέρθηκε το 2020 (6,3 ώρες την εβδομάδα) και το 2019 (6,6 ώρες την εβδομάδα).
- Το 41% των χωρών που απάντησαν ανέφεραν ότι δεν υπάρχει εθνικός ορισμός της έλλειψης φαρμάκων και το 37% ανέφερε ότι δεν υπάρχει ακόμη σύστημα αναφοράς για ελλείψεις που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κοινοτικούς φαρμακοποιούς στη χώρα τους, παρά το γεγονός ότι οι φαρμακοποιοί συχνά αντιμετωπίζουν ή προβλέπουν δυσκολίες στην προμήθεια ενός φαρμάκου πριν η βιομηχανία ή οι χονδρέμποροι αντιληφθούν ότι υπάρχει ή θα υπάρξει πρόβλημα.
