Blog

Νέες κυτταρικές θεραπείες: Η Ελλάδα στην κρίσιμη στροφή της καινοτομίας

03/07/2025
Συνεντεύξεις / Αρθρογραφία

Στο επίκεντρο αυτής της επανάστασης βρίσκονται οι κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες, οι οποίες προσφέρουν νέες θεραπευτικές επιλογές σε νόσους όπου μέχρι πρότινος υπήρχαν περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές ή και καθόλου.

Οι κυτταρικές θεραπείες είναι μια καινοτόμος μορφή βιοτεχνολογίας που αξιοποιεί ζωντανά κύτταρα –από τον ίδιο τον ασθενή– με σκοπό να αντιμετωπίσει ή να τροποποιήσει μια ασθένεια. Τα κύτταρα αυτά είτε αντικαθιστούν κατεστραμμένους ιστούς είτε επαναπρογραμματίζονται για να επιτελέσουν νέες λειτουργίες, όπως η στόχευση και καταστροφή καρκινικών κυττάρων, όπως συμβαίνει με τις θεραπείες CAR-T.

Πρόκειται για θεραπείες με εντυπωσιακά αποτελέσματα σε δύσκολες παθήσεις όπως ορισμένοι αιματολογικοί καρκίνοι, προσφέροντας ελπίδα ακόμα και σε ασθενείς που δεν είχαν άλλες θεραπευτικές επιλογές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν περιπτώσεις αιματολογικών κακοηθειών, όπως η λευχαιμία και το λέμφωμα, όπου ασθενείς με εξαιρετικά περιορισμένη πρόγνωση πλέον εμφανίζουν θεαματικά ποσοστά ύφεσης που αγγίζουν ή και ξεπερνούν το 80%.

Μείωση των δαπανών του συστήματος υγείας

Η σημασία αυτών των βιοτεχνολογιών για τη δημόσια υγεία είναι πολυδιάστατη. Πέρα από την προφανή βελτίωση της επιβίωσης και της ποιότητας ζωής των ασθενών, συμβάλλουν και στη μείωση των δαπανών του συστήματος υγείας μέσω της αποφυγής χρήσης πόρων που σχετίζονται με παρατεταμένες νοσηλείες και βαριές επιπλοκές. Όταν μια θεραπεία προσφέρει πιθανότητα ίασης ή μακροχρόνιας ύφεσης, αντικαθιστώντας εφ’ όρου ζωής αγωγές και νοσηλείες, αυτό συνεπάγεται ισχυρό όφελος τόσο για τους ασθενείς όσο και για το ίδιο το Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Ωστόσο, η έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση των ασθενών σε αυτά τα επιτεύγματα της επιστήμης παραμένει μία πρόκληση, ιδίως σε χώρες όπως η Ελλάδα, λόγω της υποχρηματοδότησης των καινοτόμων θεραπειών και του εκτροχιασμού της υπερφορολόγησης των βιοφαρμακευτικών επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία της ΕΚΑΠΥ (Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας) για το 2023, το κράτος καλύπτει πλέον το κόστος μόνο για 2 στις 10 καινοτόμες θεραπείες που χορηγούνται στο νοσοκομειακό περιβάλλον, μεταθέτοντας τη δημοσιονομική ευθύνη για τις υπόλοιπες στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις. Ως αποτέλεσμα, ο βιοφαρμακευτικός κλάδος αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις βιωσιμότητας, η Ελλάδα χάνει σταδιακά τη δυνατότητα να προσελκύει και να ενσωματώνει νέες καινοτόμες βιοτεχνολογίες, και η πρόσβαση των ασθενών σε σωτήριες θεραπείες πλήττεται σημαντικά. Η αδυναμία οικοδόμησης ενός προβλέψιμου, βιώσιμου και φιλικού προς την καινοτομία περιβάλλοντος αποθαρρύνει τις επενδύσεις, στερεί από το σύστημα υγείας πολύτιμες επιστημονικές εξελίξεις και εντείνει τις ανισότητες στην υγειονομική φροντίδα.

Οριστική και βιώσιμη λύση

Η Πολιτεία έχει ήδη αναγνωρίσει την ανάγκη για μια οριστική και βιώσιμη λύση, έχοντας δεσμευθεί για τη δημιουργία ενός Σχήματος Μεταβατικής Αποζημίωσης για τις προηγμένες θεραπείες, το οποίο αναμένεται να προβλέπει την προσωρινή αποζημίωσή τους για περιορισμένο αλλά κρίσιμο χρονικό διάστημα, αμέσως μετά την ευρωπαϊκή έγκριση και μέχρι την ένταξη σε καθεστώς πλήρους αποζημίωσης. Παράλληλα, θα συνοδεύεται από συλλογή δεδομένων πραγματικής κλινικής πρακτικής, ώστε να τεκμηριώνεται η αξία της θεραπείας. Στόχος είναι να διασφαλιστεί η έγκαιρη πρόσβαση των ασθενών, χωρίς να παρακάμπτεται η διαδικασία της αξιολόγησης και χωρίς να υπονομεύεται η βιωσιμότητα του συστήματος υγείας.

Η επιτυχής εφαρμογή ενός τέτοιου σχήματος απαιτεί τη διασφάλιση ορισμένων κρίσιμων προϋποθέσεων. Πρώτον, είναι αναγκαίος ένας επαρκής και σαφώς ορισμένος προϋπολογισμός, συνδεδεμένος με ένα αποτελεσματικό σύστημα horizon scanning, το οποίο θα παρέχει αξιόπιστες προβλέψεις για τις επερχόμενες θεραπείες. Έτσι θα διασφαλίζεται η απαραίτητη χρηματοδότηση για τη συνεχή και ομαλή ένταξη νέων θεραπευτικών επιλογών, προλαμβάνοντας καθυστερήσεις και διασφαλίζοντας την επάρκεια του διαθέσιμου δημόσιου προϋπολογισμού.

Θεραπευτικά αποτελέσματα

Επιπλέον, η συστηματική καταγραφή και αξιοποίηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων (Real World Evidence) είναι απαραίτητη ώστε να αποδεικνύεται με τρόπο διαφανή και επιστημονικά τεκμηριωμένο η κλινική και οικονομική αξία κάθε θεραπείας. Η χρήση πραγματικών δεδομένων θα παρέχει στην Πολιτεία την απαραίτητη τεκμηρίωση για την αποτελεσματική και δίκαιη αξιολόγηση των νέων θεραπειών και θα διαμορφώνει δυναμικά την πολιτική αποζημίωσης με βάση την αξία που προσφέρουν στον ασθενή και στο σύστημα.

Στον τομέα αυτό, οι διεθνείς καλές πρακτικές δείχνουν ξεκάθαρα το δρόμο που θα μπορούσε να ακολουθήσει η Ελλάδα. Για παράδειγμα, η Ιταλία μέσω του ειδικού Ταμείου Καινοτομίας παρέχει τη δυνατότητα άμεσης αποζημίωσης των καινοτόμων θεραπειών, με διαφανείς όρους και αξιολόγηση βάσει πραγματικών αποτελεσμάτων. Οι χώρες που επενδύουν οργανωμένα στην καινοτομία, όχι μόνο διασφαλίζουν την πρόσβαση των ασθενών σε σωτήριες λύσεις, αλλά και χτίζουν μια πιο ανθεκτική, αποτελεσματική και δίκαιη φαρμακευτική πολιτική.

Η Ελλάδα σήμερα έχει μια ιστορική ευκαιρία να προχωρήσει στην υλοποίηση μιας αντίστοιχης πρωτοβουλίας, δημιουργώντας ένα ειδικό Σχήμα Μεταβατικής Αποζημίωσης που θα διασφαλίζει την πρόσβαση στις πλέον καινοτόμες θεραπείες. Η συγκυρία είναι ώριμη: η επιστημονική πρόοδος, η συσσώρευση εμπειρίας από άλλες χώρες, η αυξανόμενη πίεση για ασθενοκεντρικές πολιτικές υγείας και η πολιτική βούληση που έχει ήδη εκφραστεί δημιουργούν ένα περιβάλλον που επιτρέπει το τολμηρό αλλά αναγκαίο αυτό βήμα.