Blog

Το φάρμακο ενσωματώνεται σε ένα νανοφορέα, που λειτουργεί ως “όχημα” για τη μεταφορά του στο κύτταρο – στόχο. Μόλις το βρει προσδένεται στον υποδοχέα του και εκεί απελευθερώνει τη δραστική ουσία για την εξουδετέρωσή του, αφήνοντας ανέπαφα τα υγιή κύτταρα. Ο μηχανισμός δράσης των νανοφαρμάκων διαφέρει από αυτόν των συμβατικών φαρμάκων και προσφέρει μια σειρά από πλεονεκτήματα ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Ο φαρμακοποιός – φυσικός, επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ στον Τομέα Φυσιολογίας, Κωνσταντίνος Φουρκιώτης (φωτογραφία), χαρακτηρίζει τη Νανοφαρμακευτική ως μια επανάσταση στην Φαρμακολογία και ως την “επόμενη μεγάλη πρόκληση για τον φαρμακοποιό”, όπως είναι και ο τίτλος της εισήγησής του στο φαρμακευτικό συνέδριο – έκθεση Pharma Point 2025, που διοργανώνει το ερχόμενο Σαββατοκύριακο ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος εξηγεί τους λόγους στο iatronet.gr και περιγράφει τον ρόλο του φαρμακοποιού ως συνδετικού κρίκου μεταξύ της επιστημονικής καινοτομίας και του πολίτη – χρήστη, ενόψει της διείσδυσης των νανοφαρμάκων στα ράφια των φαρμακείων.

Καινοτομία σε νανοκλίμακα

Από το 5^ο έτος των σπουδών του στο Τμήμα Φαρμακευτικής του ΑΠΘ ο κ. Φουρκιώτης έδειξε αυξημένο ενδιαφέρον για τη Νανοφαρμακευτική, ως κύριο πυλώνα της εξέλιξης του φαρμάκου. Έκτοτε μελετά και παρακολουθεί στενά τις ραγδαίες εξελίξεις της έρευνας στο συγκεκριμένο πεδίο. “Το νανοφάρμακο εκμεταλλεύεται την κλίμακα νάνο, στην οποία το φάρμακο παρουσιάζει διαφορετικές ιδιότητες, με προορισμό να θεραπεύσει ασθένειες στις οποίες τα συμβατικά φάρμακα δεν κατάφεραν να βρουν λύση ή το κατάφεραν αλλά με πολλές παρενέργειες”, λέει και περιγράφει τον τρόπο δράσης του: “Αποστολή του είναι να βρει τα κύτταρα – στόχους (για παράδειγμα τα καρκινικά κύτταρα) να συζευχθεί μαζί τους και να απελευθερώσει μόνο εκεί το φάρμακο. Έτσι επιτυγχάνει μικρότερη τοξικότητα και λιγότερες παρενέργειες, σε σύγκριση με το συμβατικό φάρμακο, το οποίο κυκλοφορεί σε όλο το αίμα και πηγαίνει και σε υγιή κύτταρα”.

Το πρώτο νανοφάρμακο (λιποσωμική δοξορουβικίνη), που αναπτύχθηκε το 1995έναντι κάποιων μορφών καρκίνου, χρησιμοποιεί ένα λιπόσωμα ως “όχημα” για τη μεταφορά της δραστικής ουσίας, αποφεύγοντας την καρδιοτοξικότητα που προκαλούσε στη συμβατική του μορφή. Τα εμβόλια mRNA που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 μιμούνται τον μηχανισμό δράσης άλλου νανοφαρμάκου, που εγκρίθηκε το 2018 και υπό αυτή την έννοια έχουμε οι περισσότεροι μια κάποια εμπειρία, όπως παρατηρεί ο φαρμακοποιός.

Στα πλεονεκτήματα των νανοφαρμάκων, εκτός από τη μειωμένη τοξικότητα λόγω της στοχευμένης δράσης, περιλαμβάνεται η βελτιωμένη βιοδιαθεσιμότητα, η παρατεταμένη δράση λόγω της αύξησης του χρόνου ημιζωής του φαρμάκου, αλλά και η δυνατότητα ελεγχόμενης αποδέσμευσης. “Μπορούμε να βάλουμε νανοσωματίδια που παίρνουν ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον και έτσι να καθορίσουμε εμείς πότε θα απελευθερώσουν τη δραστική ουσία. Αυτό το πετυχαίνουμε είτε με κάποιο μαγνητικό πεδίο απ΄ έξω είναι με κάποια φωτοβολία”, σημειώνει ο κ. Φουρκιώτης.

Μια επανάσταση που απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας

Περίπου 50 νανοφάρμακα είναι σήμερα εγκεκριμένα από διεθνείς ρυθμιστικές αρχές έναντι συγκεκριμένων μορφών καρκίνου και άλλων ασθενειών, με την χρήση τους να είναι προς το παρόν περιορισμένη. Όπως λέει ο κ. Φουρκιώτης, στα ράφια των φαρμακείων υπάρχουν σήμερα προϊόντα νανοτεχνολογίας, που αφορούν προς το παρόν όχι φάρμακα, αλλά λιποσωμιακά συμπληρώματα διατροφής, αντηλιακά, αλοιφές για επούλωση τραυμάτων, ορούς με νανολιποσώματα που διεισδύουν στο δέρμα κ.ά. Ο ίδιος προβλέπει αλματώδη ανάπτυξη μέσα στην επόμενη δεκαετία και υποστηρίζει πως οι φαρμακοποιοί πρέπει να προετοιμαστούν για αυτή.

“Η Νανοφαρμακευτική δεν είναι μόνο μια επιστημονική πρόοδος. Είναι μια αλλαγή νοοτροπίας που πρέπει να την αντιληφθούμε, να την εξηγήσουμε και να την διαχειριζόμαστε”, επισημαίνει, προσθέτοντας πως η πρώτη σημαντική πρόκληση που αφορά τους φαρμακοποιούς είναι η εκπαίδευση για την ενημέρωση του ασθενή. “Ο φαρμακοποιός έχει κρίσιμο ρόλο να προσπαθήσει να στρώσει το χαλί ώστε να έρθει αυτή η νέα φαρμακευτική – φαρμακολογική επανάσταση. Καλείται να ‘μεταφράσει’ τον τρόπο δράσης των νανοφαρμάκων στο θεραπευτικό αποτέλεσμα και να εξηγήσει ότι δεν είναι επικίνδυνα και πειραματικά, αλλά είναι προϊόντα πολυετούς έρευνας και αυστηρής αξιολόγησης”, υπογραμμίζει και συμπληρώνει: “Είναι αυτός που μεταφράζει την επιστήμη σε φροντίδα, την τεχνολογία σε εμπιστοσύνη και το φάρμακο σε ελπίδα”.

Εκτός από τον φαρμακοποιό του φαρμακείου, η επανάσταση αντανακλά στη φαρμακευτική επιστήμη στο σύνολό της: “Ο φαρμακοποιός ως ακαδημαϊκός επιστήμονας μπορεί να δημιουργήσει εκ νέου ένα νανοφάρμακο, ή να επέμβει και να συνεχίσει την έρευνα για φάρμακα που έχουν ‘κολλήσει’ σε φάσεις Ι και ΙΙ. Από την πλευρά του, ο φαρμακοποιός στη φαρμακοβιομηχανία πρέπει να εκπαιδευτεί κατάλληλα στην παραγωγή τους σε μεγάλη κλίμακα”, καταλήγει ο κ. Φουρκιώτης.

Πηγή: iatronet.gr