Blog

Μόλις δύο νοσοκομεία στην Αθήνα και ένα στη Θεσσαλονίκη διαθέτουν οργανωμένες υπηρεσίες πνευμονικής αποκατάστασης, μια παρέμβαση που κρίνεται απαραίτητη για τη βελτίωση της υγείας, σωματικής και ψυχολογικής, ασθενών με σοβαρές και χρόνιες πνευμονολογικές παθήσεις.

Αυτό τονίστηκε στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου που διοργάνωσε η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ) ενόψει του ετήσιου συνεδρίου της.

«Η πνευμονική αποκατάσταση είναι μια παρέμβαση που έχει ως στόχο τη βελτίωση της φυσικής και ψυχολογικής κατάστασης και τη μείωση των σωματικών και συναισθηματικών επιπτώσεων μιας χρόνιας πάθησης του αναπνευστικού στη ζωή ενός ατόμου» εξήγησε ο Γενικός Γραμματέας της ΕΠΕ, Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Δ/ντής Α΄ Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής Κλινικής ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Πέτρος Μπακάκος.

«Αποτελεί μέρος της ολοκληρωμένης διαχείρισης των ασθενών και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την άσκηση, την εκπαίδευση, τη φυσικοθεραπεία, διατροφικές οδηγίες και την αυτοδιαχείριση», προσέθεσε ο κ. Μπακάκος.

Ειδικότερα, οι ασθενείς υποβάλλονται σε προσεκτική αξιολόγηση πριν από τη συμμετοχή τους στα προγράμματα αυτά, στα οποία συμμετέχουν εκτός των ιατρών, εργοθεραπευτές, διαιτολόγοι, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι. Τα προγράμματα έχουν διάρκεια 6 έως 8 εβδομάδων, γίνονται συνήθως δύο φορές την εβδομάδα και είναι εξατομικευμένα στις ανάγκες και δυνατότητες κάθε ασθενούς.

«Η αποκατάσταση έχει αποδειχθεί η πιο αποτελεσματική θεραπευτική στρατηγική για τη βελτίωση της δύσπνοιας, της ποιότητας ζωής και της αντοχής στην άσκηση, στους περισσότερους ασθενείς με ΧΑΠ. Ωστόσο, ασθενείς με άλλα πνευμονικά νοσήματα όπως διάμεσες πνευμονοπάθειες, βρογχεκτασίες, ακόμη και καρκίνο του πνεύμονα, αλλά και με καρδιοπάθειες, έχει φανεί ότι επίσης ωφελούνται από την αποκατάσταση» συμπλήρωσε.

Παρόλα αυτά, αυτή τη στιγμή μόνο τα νοσοκομεία Σωτηρία και Ευαγγελισμός στην Αττική και ακόμη ένα νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη διαθέτουν προγράμματα πνευμονικής αποκατάστασης.

Η ΕΠΕ εκπόνησε μελέτη για την επέκταση των προγραμμάτων πνευμονικής υπέρτασης στη χώρα, που περιελάμβανε και την κοστολόγηση του εγχειρήματος την οποία και έχει υποβάλλει στον ΕΟΠΥΥ. Όπως αναφέρθηκε όμως στην συνέντευξη τύπου δεν έχει υπάρξει κάποια αντίδραση από τον Οργανισμό. Μια τέτοια απόφαση από τον ΕΟΠΥΥ θα επέτρεπε και την ανάπτυξη ιδιωτικών πρωτοβουλιών στον τομέα. Επιπλέον, η ΕΠΕ παρέχει υποτροφίες για την υποστήριξη των κέντρων που λειτουργούν.

Όπως εκτίμησε ο κ. Μπακάκος, πάντως, χρειάζονται τουλάχιστον 30 σχετικά προγράμματα μόνο στην Αττική.

Από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΕΠΕ, Καθηγητής Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ Στέλιος Λουκίδης ανέφερε πως η Εταιρεία αναπτύσσει συνεργασία με δήμους της χώρας για την ανάπτυξη σχετικών προγραμμάτων. Ένα ήδη τρέχει στη Θεσσαλονίκη, για 6-8 ασθενείς, ενώ στην τελική ευθεία είναι αντίστοιχη πρωτοβουλία στο Περιστέρι.

Δίμηνες καθυστερήσεις

Την έλλειψη εθνικού σχεδίου για τη φυματίωση τόνισε ο Χαράλαμπος Μόσχος, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ, Αντιφυματικό Τμήμα-Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Μέλος Δ.Σ. ΕΠΕ – Υπεύθυνος Μονάδας Προληπτικού Ελέγχου & Κοινωνικών Δράσεων. «Η ύπαρξή του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον έλεγχο και περιορισμό της νόσου», τόνισε.

«Ως τότε η χώρα απλά θα καταγράφει το πρόβλημα και θα ακολουθεί τις εξελίξεις», συμπλήρωσε.

Σύμφωνα με τον κ.Μόσχο, μετά την πανδημία, η φυματίωση έγινε ξανά το λοιμώδες νόσημα με τη μεγαλύτερη θνητότητα παγκοσμίως. «Αντίστοιχα και στην Ελλάδα, με μια εντυπωσιακή αύξηση της επίπτωσης κατά 54% το 2023 σε σχέση με το 2022, η επίπτωση της φυματίωσης επανήλθε και ξεπέρασε τα επίπεδα του 2019», ανέφερε.

Τα προβλήματα αντιμετώπισης της φυματίωσης είναι πολλαπλά και διαχρονικά, εξήγησε ο κ. Μόσχος. Παραμένει το πρόβλημα της υποδήλωσης των πραγματικών περιστατικών, ενώ συνεχίζονται οι συχνές ελλείψεις ακόμα και των βασικότερων αντιφυματικών φαρμάκων, όπως είναι ο συνδυασμός ισονιαζίδης και ριφαμπικίνης.

Παράλληλα, σημειώνονται σημαντικές καθυστερήσεις στην προμήθεια των νεότερων αντιφυματικών φαρμάκων τα οποία ενδείκνυνται για τη θεραπεία πολυανθεκτικής και εξαιρετικά ανθεκτικής φυματίωσης.

Μάλιστα, επειδή οι θεραπείες έρχονται μέσω του ΙΦΕΤ, οι διαδικασίες οδηγούν σε καθυστερήσεις στην πρόσβαση για τους ασθενείς με τις ανθεκτικές μορφές φυματίωσης που φθάνουν και τους δύο μήνες.

Επιπλέον, τα εξειδικευμένα εργαστήρια είναι λίγα και δραματικά υποστελεχωμένα, με περιορισμένες δυνατότητες σε σχέση με τα αντίστοιχα εργαστήρια των υπόλοιπων ανεπτυγμένων χωρών.

Σημαντικά προβλήματα επίσης είναι ότι δεν γίνεται προσυμπτωματικός έλεγχος για φυματίωση σε πρόσφυγες, μετανάστες και άλλες ευάλωτες ομάδες. Το αποτέλεσμα είναι οι περισσότεροι ασθενείς να διαγιγνώσκονται με σημαντική καθυστέρηση, με εκτεταμένη φυματίωση, και έχοντας ήδη διασπείρει τη νόσο. Επίσης σημαντικός αριθμός ασθενών με ενεργό φυματίωση που ξεκινούν αντιφυματική αγωγή διακόπτουν από μόνοι τους τη θεραπεία. Απουσιάζουν δε πλήρως, προγράμματα άμεσα εποπτευόμενης θεραπείας (DOT).

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού

Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα μελέτης που διεξήχθη το διάστημα Ιανουάριος–Απρίλιος 2024 και αφορούσε τις λοιμώξεις αναπνευστικού στην ΠΦΥ.

Όπως εξήγησε ο κ. Λουκίδης «στη μελέτη συμμετείχαν 28 ιδιώτες Πνευμονολόγοι από όλη τη χώρα.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, στο σύνολο της χώρας 164.641 ασθενείς επισκέφθηκαν ιδιώτη Πνευμονολόγο. Κατά Μ.Ο. 12 ασθενείς επισκέφθηκαν ιδιώτη Πνευμονολόγο ανά ημέρα (για το τρίμηνο της μελέτης). 75.824 ασθενείς διαγνώστηκαν με λοίμωξη αναπνευστικού (46,1%). 34,7% από αυτούς είχαν απλή οξεία βρογχίτιδα, 22,2% είχαν λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, 16,2% είχαν λοίμωξη με παρόξυνση χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, 20,5% είχαν λοίμωξη με παρόξυνση άσθματος.

Τέλος, 6,4% είχαν διαγνωσμένη ακτινολογικά πνευμονία. Από το σύνολο των λοιμώξεων, 10,5% αφορούσαν γρίπη και 4,5% COVID-19. 37,8% έκαναν εργαστηριακό έλεγχο ενώ 41,3% έκαναν ακτινογραφία θώρακος. 46,6% έλαβαν αντιβίωση. Από τις λοιμώξεις αναπνευστικού 0,78% έκανε νοσηλεία σε νοσοκομείο και 0,11% κατέληξε.

Από τα προαναφερόμενα στοιχεία προκύπτει πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του Πνευμονολόγου στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στη διαχείριση των λοιμώξεων του αναπνευστικού καθώς και στην απομείωση της πίεσης στο Σύστημα Υγείας. Η διαχείριση δε, όπως φαίνεται, οδήγησε σε πάρα πολύ μικρό αριθμό νοσηλειών και σαφέστατα σε πολύ μικρότερο αριθμό θανάτων».

Ανοσολογία

Ο πλειόμορφος ρόλος της ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του πνεύμονα και η αναγνώριση και αντιμετώπιση των πιθανών παρενεργειών αυτής θα αποτελέσουν βασικό αντικείμενο των εργασιών του Συνεδρίου.

Όπως τόνισε ο Ελευθέριος Ζέρβας, Συντονιστής Δ/ντής ΕΣΥ, 7η Πνευμονολογική Κλινική ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Ταμίας ΕΠΕ, ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μια επιδημία των καιρών μας με μεγάλη επίπτωση στην κοινωνία. Παραμένει η κύρια αιτία θνησιμότητας από καρκίνο, παγκοσμίως και στην Ελλάδα.

«Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος στο πεδίο της ιατρικής έρευνας όσον αφορά τις θεραπείες στον καρκίνο του πνεύμονα, με την ανοσοθεραπεία να αποτελεί πλέον μία από τις βασικές θεραπευτικές μας επιλογές», ανέφερε ο κ. Ζέρβας.

«Η χρήση της ανοσοθεραπείας αρχικά στα μεταστατικά στάδια της νόσου βοήθησε να αυξήσουμε την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα σε επίπεδα που ούτε φανταζόμασταν πριν από μερικά χρόνια. Τα τελευταία χρόνια η ανοσοθεραπεία προστέθηκε στις επιλογές μας στη θεραπεία του πρώιμου καρκίνου του πνεύμονα, πριν, μετά το χειρουργείο ή και περιεγχειρητική, αυξάνοντας σημαντικά την πιθανότητα ένας ασθενής να ζήσει χωρίς υποτροπή της νόσου για αρκετά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», πρόσθεσε.

ΧΑΠ

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια νόσος που αφορά περίπου 384 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως, διευκρίνισε η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Ειδική Γραμματέας και Υπεύθυνη Εκπαίδευσης ΕΠΕ, Νικολέττα Ροβίνα. «Αν και για τη νόσο αυτή υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα, πρόκειται για θεραπείες που δρουν ανακουφιστικά για τα συμπτώματά της, χωρίς ωστόσο να παρεμβαίνουν στους μηχανισμούς που διαμεσολαβούν την εκδήλωση, αλλά και την εξέλιξή της. Τέτοιες θεραπείες είναι οι βιολογικοί παράγοντες (μονοκλωνικά αντισώματα), η θέση των οποίων έχει τεκμηριωθεί στο σοβαρό άσθμα μέσα από τις κλινικές μελέτες και την κλινική πράξη». Δεδομένα που δείχνουν πως οι βιολογικοί παράγοντες τροποποιούν τη φλεγμονώδη διαδικασία και τις δομικές αλλαγές που συμβαίνουν στο βρογχικό δένδρο των ασθενών με σοβαρό άσθμα θα ανακοινωθούν για πρώτη φορά παγκοσμίως στο Συνέδριο (μελέτη Mesilico, Πνευμονολογική κλινική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).

Όπως σημείωσε η κα Ροβίνα, στο σοβαρό άσθμα η επιτυχία των θεραπειών αυτών έγκειται στην εξατομίκευση της θεραπείας ταυτοποιώντας θεραπευτικούς φαινότυπους και βιολογικούς δείκτες. Αν και για τη ΧΑΠ δεν υπάρχουν ακόμη εγκεκριμένες βιολογικές θεραπείες, υπάρχουν τουλάχιστον έξι διαφορετικά μονοκλωνικά αντισώματα (Dupilumab, Mepolizumab, Tezepelumab, Itekinimab, Tozorakimab, Astegolimab) που δοκιμάζονται σε κλινικές μελέτες φάσης 3. Οι θεραπείες αυτές αναμένεται να αλλάξουν τον τρόπο αντιμετώπισης της νόσου, ανοίγοντας ένα παράθυρο ελπίδας για τους ασθενείς με ΧΑΠ.

Εμβολιασμός

Στη σημασία του εμβολιασμού αναφέρθηκε η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Υπεύθυνη Μονάδας Πνευμονολογίας και Αναπνευστικής Ανεπάρκειας Α΄ ΚΕΘ ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», Μέλος Δ.Σ. ΕΠΕ, Παρασκευή Κατσαούνου.

«Οι οδηγίες για τον εμβολιασμό των ασθενών με αναπνευστικά νοσήματα, συντάχθηκαν από την ΕΠΕ εδώ και δύο έτη και επικαιροποιούνται συνεχώς, καθώς έχουμε σημαντικά αποτελεσματικά καινούργια εμβόλια και νέες ενδείξεις για υπάρχοντα εμβόλια. Ειδικότερα το καινούργιο εμβόλιο έναντι του RSV συστήθηκε από την ΕΠΕ πέρυσι βάσει ισχυρών δεδομένων νοσηρότητας και θνητότητας από τον ιό στην Ελλάδα», συμπλήρωσε η κα Κατσαούνουη.

«Συγκεκριμένα, την περίοδο 2022-2024 παρουσιάστηκαν 337 σοβαρές λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος στα ΤΕΠ του ΓΝΑ «Ευαγγελισμός» λόγω RSV και 149 εξ αυτών χρειάστηκαν νοσηλεία. Οι περισσότεροι ασθενείς ήταν ηλικίας άνω των 60 ετών και είχαν τουλάχιστον μία συννοσηρότητα (ΧΑΠ, άσθμα, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακά, κάπνισμα, υπέρταση, ανοσοκαταστολή). 36,5% των νοσηλευόμενων εμφάνισε επιπλοκές (βακτηριακή επιλοίμωξη, σήψη, αναπνευστική ανεπάρκεια, στεφανιαίο ή άλλο καρδιακό επεισόδιο, θρόμβωση, ARDS), 6% χρειάστηκε να εισαχθεί στη ΜΕΘ και 14,2% κατέληξαν. Η θνησιμότητα ήταν σημαντικά υψηλότερη στους ασθενείς με ΧΑΠ και ακόμη υψηλότερη για εκείνους με συνδυασμό ΧΑΠ και καρδιαγγειακής νόσου», πρόσθεσε.

Από τον Σεπτέμβριο 2024, επεσήμανε η κα Κατσαούνου, το εμβόλιο έναντι του RSV αποζημιώνεται από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών για όλους άνω των 75 ετών και όλους τους ασθενείς με συννοσηρότητες άνω των 60, ενώ σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα φαίνεται ότι θα καλύπτει δύο περιόδους. «Kαθώς πλέον υπάρχουν δεδομένα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας για άτομα άνω των 18 ετών, η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία ζητά να αποζημιωθούν ανεξαρτήτως ηλικίας οι ασθενείς με κυστική ίνωση, σοβαρή διάμεση πνευμονοπάθεια και σοβαρή πνευμονική υπέρταση» κατέληξε η κα Κατσαούνου.

Μεταμοσχεύση

«Η μεταμόσχευση πνευμόνων αποτελεί θεραπευτική επιλογή για τους ασθενείς με τελικού σταδίου αναπνευστικό νόσημα που έχουν υψηλό κίνδυνο θανάτου στα επόμενα δύο έτη, αποδίδοντας υψηλή πιθανότητα επιβίωσης από μια μεγάλη επέμβαση και υψηλή (>80%) πιθανότητα επιβίωσης στην πενταετία μετά τη μεταμόσχευση, εφόσον υπάρχει επαρκής λειτουργικότητα του μοσχεύματος» εξηγεί ο Καθηγητής Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Δ/ντής Β΄ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας ΠΓΝ «Αττικόν», Επιστημονικός Υπεύθυνος Προγράμματος Μεταμόσχευσης Πνευμόνων, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Ηρακλής Τσαγκάρης. Σήμερα καταγράφονται παγκοσμίως 7.000 μεταμοσχεύσεις πνευμόνων ετησίως, ενώ στην Ελλάδα την τετραετία 2020-2024 καταγράφονται 43 μεταμοσχεύσεις. Οι διάμεσες πνευμονοπάθειες και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αποτελούν τις κύριες ομάδες νοσημάτων που μεταμοσχεύονται, με την ινοκυστική νόσο και την πνευμονική υπέρταση να ακολουθούν.

Τα κριτήρια παραπομπής στο ιατρείο μεταμόσχευσης και τα κριτήρια για την ένταξη στη λίστα είναι συγκεκριμένα και «αναθεωρούνται σε τακτικά διαστήματα, ανάλογα με τις θεραπευτικές εξελίξεις σε κάθε νόσημα. Σημαντικός περιοριστικός παράγοντας είναι ο μικρός αριθμός διαθέσιμων μοσχευμάτων. Η έλλειψη μοσχευμάτων οδήγησε στη διεύρυνση των κριτηρίων αποδοχής, καθώς και στη διερεύνηση εναλλακτικών πηγών. Η λήψη πνευμόνων μετά από κυκλοφορικό θάνατο και η εξωσωματική υποστήριξη των πνευμονικών μοσχευμάτων με την ex vivo lung perfusion τεχνική αποτελούν τέτοιες υποσχόμενες νέες προσεγγίσεις».

Πνευμονολογία

Σχετικά με την ειδικότητα της Πνευμονολογίας, ο Αντιπρόεδρος της ΕΠΕ Καθηγητής Πνευμονολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Νικόλαος Τζανάκης τόνισε: «Το μεγαλύτερο σύγχρονο πρόβλημα υγείας είναι η ποιότητα και η υγιεινότητα του αέρα που αναπνέουμε. Ο ποιοτικός υγιεινός αέρας σημαίνει την αποφυγή των αναπνευστικών ρύπων των πόλεων ή του εργασιακού μας περιβάλλοντος αλλά και τη σχετική καθαρότητά του από πολλούς θανάσιμους εισπνεόμενους ιούς και μικρόβια, όπως π.χ. ο κορονοϊός. Η Πνευμονολογία ασχολείται με τα νοσήματα που προκαλούνται από την εισπνοή μολυσμένου αέρα, διαταράσσοντας τη ζωτικότερη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, την αναπνοή. Είναι πρόσφατη η μνήμη του κρίσιμου ρόλου της Πνευμονολογίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Στο αντικείμενό της περιλαμβάνονται τα 3 από τα 5 πιο θανατηφόρα νοσήματα της ανθρωπότητας: ΧΑΠ, πνευμονικός καρκίνος και πνευμονίες. Η Πνευμονολογία αναπτύσσει εκτός από την κλασική πρωτοβάθμια και νοσοκομειακή Πνευμονολογία, ποικιλία άλλων δεξιοτήτων και εξειδικεύσεων όπως η Επειγοντολογία, Εντατικολογία, Επεμβατική Πνευμονολογία και Ογκολογία του πνεύμονα, διαδραματίζοντας κομβικό ρόλο στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας».

Το 33^ο Πανελλήνιο Πνευμονολογικό Συνέδριο, με κεντρικό μήνυμα «Ο Πνευμονολόγος στο επίκεντρο» πραγματοποιείται στις 11-15 Δεκεμβρίου 2024 από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ). Στο πλαίσιο αυτό, με στόχο την ενημέρωση και εκπαίδευση των συμμετεχόντων θα παρουσιαστούν όλες οι εκπαιδευτικές συνιστώσες της ειδικότητας, καθώς και οι τελευταίες εξελίξεις.