Blog

Η χώρα μας μπορεί να γίνει επενδυτικός προορισμός στον ευρύτερο χώρο του φαρμάκου – υγείας, όπως τονίζει στο The Doctor ο Βασίλης Κοντοζαμάνης, εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Αρχής Ετοιμότητας και Καταστάσεων Έκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης (HERA),

υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά πως «Η προσπάθεια πρέπει να είναι συνεχής ώστε να βάλουμε τα θεμέλια που θα καταστήσουν την Ελλάδα διεθνώς ανταγωνιστική δημιουργώντας το κατάλληλο βιοτεχνολογικό οικοσύστημα. Έτσι, οι μικροί θύλακες επιστημονικής αριστείας, που είναι υπαρκτοί παρά τις δυσκολίες, θα «ανθίσουν» και διαπρεπείς Έλληνες επιστήμονες της διασποράς θα επιλέξουν να επιστρέψουν στη χώρα, για ηγηθούν ερευνητικών ομάδων».

Κύριε Κοντοζαμάνη, κατά πόσο είναι εύκολη η στρατηγική ένταξη της Ελλάδας στον «πυρήνα» της βιοφαρμακευτικής και βιοϊατρικής καινοτομίας, ώστε να γίνει ανταγωνιστική διεθνώς, αποτελώντας πόλο έλξης επενδύσεων; Ποιος ο κυβερνητικός σχεδιασμός;

Η κυρίαρχη στόχευση της κυβέρνησης είναι η αξιοποίηση όλων εκείνων των μέσων, των εργαλείων, των πεδίων που θα μπορέσουν να οδηγήσουν την οικονομική ανάκαμψης της χώρας, ώστε να αφήσει πίσω τα χρόνια της ύφεσης και των μνημονίων, αντισταθμίζοντας και τα προβλήματα που συνόδευσαν την πανδημία.

Ένα από αυτά τα πεδία μπορεί να αποτελέσει η βιοτεχνολογία και ειδικότερα ο καινοτόμος βιοφαρμακευτικός τομέας, όπως διαφάνηκε και από την Έκθεση που συντάξαμε στο πλαίσιο της Ομάδα εργασίας, η οποία συστάθηκε κατόπιν παρότρυνσης του Πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη και στην οποία συμμετείχαν προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας στο επιστημονικό και επιχειρηματικό πεδίο της βιοτεχνολογίας, Έλληνες και ελληνικής καταγωγής. Μεταξύ αυτών ο Πρόεδρος της Biogen, Στ. Παπαδόπουλος, ο Πρόεδρος και Δνων Σύμβουλος της Pfizer Αλβ. Μπουρλά, ο ομότιμος καθηγητής του Harvard Σπ. Αρταβάνης – Τσάκωνας, ο CEO της Biogen, Μ. Βουνάτσος, ο Πρύτανης του Columbia Business School κ. Μαγκλάρας, ο Sir Μενέλαος Πάγκαλος, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της AstraZeneca, κα.

Όπως κάθε εγχείρημα που επιδιώκει να μεταμορφώσει επιχειρηματικά και επιστημονικά πλαίσια και αυτό απαιτεί προσπάθεια. Δεν είναι όμως θέμα ευκολίας, αλλά περισσότερο βούλησης, σχεδιασμού και κατάλληλης προετοιμασίας. Η αρχή έγινε με τη σύσταση της ομάδας και τη συγγραφή της Έκθεσης, η οποία θέτει τις απαραίτητες βάσεις για τα επόμενα βήματα. Με αυτό το εργαλείο έχουμε περάσει στη φάση των συναντήσεων με τις ηγέτιδες εταιρείες του κλάδου, διεθνώς.

Ποια τα σημεία ενδιαφέροντος αλλά και «δυσκολιών» που αντιμετωπίσατε από τις επαφές σας με τα στελέχη πολυεθνικών, ελληνικής καταγωγής, που έχουν διακεκριμένες θέσεις στο εξωτερικό;

Η ανταπόκριση όλων ήταν πέραν του αναμενόμενου, γεγονός που καταδεικνύει τη βούληση τους να βοηθήσουν τη χώρα. Τόνισαν όμως ότι πολλές φορές στο παρελθόν είχαν κληθεί από το Κράτος να καταθέσουν προτάσεις αλλά τελικά αυτές έμειναν στα χαρτιά. Με έμφαση είπαν ότι η ευκαιρία που έχει η χώρα μας είναι η τελευταία και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να πάει χαμένη.

H πανδημία του SARS-CoV-2 ποιες αλλαγές έχει αναδείξει και σε ποια μέτωπα, τόσο σε εγχώριο, όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο;

Η πανδημία, αν και οι επιπτώσεις της ακόμη δεν έχουν διαμορφωθεί πλήρως και απαιτείται χρόνος και απόσταση να παγιώσουμε την εικόνα, ανέδειξε σχεδόν από την αρχή δύο σημαντικές παραμέτρους. Αφενός, έφερε στην επιφάνεια τις αδυναμίες και τα κενά των συστημάτων υγείας, διεθνώς. Ξαφνικά, έπρεπε να βρεθούν πόροι, υποδομές, να στηριχθούν οι λειτουργίες τους και να ενισχυθούν. Κάποιες χώρες τα κατάφεραν καλύτερα, κάποιες χρειάστηκε να κάνουν συμβιβασμούς.

Αφετέρου, η πανδημία ανέδειξε και τη δύναμη της συνεργασίας. Η διακρατική συνεργασία στο πλαίσιο της Ε.Ε., αλλά και η συνεργασία επιστημόνων, επιχειρήσεων, κυβερνήσεων έδειξε και το δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσουμε στο μέλλον, δεδομένου ότι οι προκλήσεις για τη δημόσια υγεία αναμένεται να συνεχιστούν.

Η μεγαλύτερη αλλαγή σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ετοιμότητα και Αντιμετώπιση των Υγειονομικών Κινδύνων (HERA).

Η HERA συστήθηκε εν μέσω πανδημίας COVID-19, και καλείται να θεραπεύσει το φαινόμενο του κατακερματισμού των αρμόδιων κέντρων αποφάσεων προς την κατεύθυνση μιας συνολικής θεώρησης στο ζήτημα της προστασίας του πληθυσμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο στόχος της HERA είναι ευρύς και περιλαμβάνει τόσο την ετοιμότητα όσο και τη διαχείριση των κρίσεων στον τομέα της υγείας, από όλους τους υγειονομικούς κινδύνους και κρίσεις. Κάθε κράτος – μέλος παραμένει αρμόδιο για την παροχή υγειονομικής φροντίδας, για την ετοιμότητα και τη διαχείριση των κρίσεων.

Η HERA έρχεται να συμπληρώσει το έργο των υφιστάμενων θεσμών υγείας της ΕΕ και να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα των απαιτούμενων πόρων για την αντιμετώπιση μιας κρίσης, όπως των φαρμάκων, των εμβολίων, του εξοπλισμού. Η Ελλάδα επικροτεί τη λειτουργία αυτής της Αρχής και βεβαίως αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας της Αρχής.

Στην έκθεση προς την Ομάδα Εργασίας, ποια τα πλεονεκτήματα που αναφέρει ο «οδικός χάρτης», αφενός για τη δυναμική του κλάδου αλλά και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η χώρα μας;

Ο βιοφαρμακευτικός τομέας απαριθμεί περίπου 50 χρόνια ύπαρξης. Πρόκειται για έναν τομέα με υψηλές τεχνολογικές και επιστημονικές προδιαγραφές. Συνεπώς, οι χώρες που κατάφεραν να κυριαρχήσουν εντοπίζονται κυρίως στον ανεπτυγμένο κόσμο. Εν ολίγοις μιλάμε για τις Η.Π.Α. και τη Δυτική Ευρώπη, δηλαδή κυρίως το Ην. Βασίλειο, τη Γερμανία και τη Γαλλία, να ακολουθεί, αλλά από απόσταση. Τα τελευταία χρόνια σημαντική δραστηριότητα καταγράφει η Κίνα, που αναδεικνύεται σε αξιόλογο ανταγωνιστή, ενώ διάφορες μικρότερες χώρας, όπως το Βέλγιο, το Ισραήλ και η Ελβετία αναπτύσσουν μια αξιόλογη παρουσία στον τομέα της βιοϊατρικής. Ωστόσο, υπάρχει χώρος και ευκαιρία που θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί η Ελλάδα για να καθιερωθεί ως κόμβος καινοτομίες, προσελκύοντας επενδύσεις.

Το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας είναι ένα από τα κυρίαρχα πλεονεκτήματα μας. Η ανάπτυξη του κλάδου, άλλωστε, μπορεί να αποτελέσει και ένα επιπλέον κίνητρο για την παραμονή προσωπικού υψηλής κατάρτισης στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στην αντιστροφή του brain-drain.

Μπορεί η χώρα μας να γίνει επενδυτικός προορισμός στον ευρύτερο χώρο του φαρμάκου – υγείας; Ποιες είναι οι μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στην κυβερνητική «ατζέντα»;

Η απάντηση είναι «ΝΑΙ», φυσικά και μπορούμε να καταστούμε επενδυτικός προορισμός. Η προσπάθεια πρέπει να είναι συνεχής ώστε να βάλουμε τα θεμέλια που θα καταστήσουν την Ελλάδα διεθνώς ανταγωνιστική δημιουργώντας το κατάλληλο βιοτεχνολογικό οικοσύστημα.
Έτσι, οι μικροί θύλακες επιστημονικής αριστείας, που είναι υπαρκτοί παρά τις δυσκολίες, θα «ανθίσουν» και διαπρεπείς Έλληνες επιστήμονες της διασποράς θα επιλέξουν να επιστρέψουν στη χώρα, για ηγηθούν ερευνητικών ομάδων.

Οι πρωτοβουλίες που θα πρέπει να προχωρήσουμε χρειάζεται να εστιάσουν στην επένδυση στη βασική έρευνα, αλλά και σε πρωτοβουλίες που μπορούν να συμβάλουν βραχυπρόθεσμα στην οικονομική δραστηριότητα μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας και φορολογικών εσόδων.

Πρωτοβουλίες αυτού του είδους μπορούν επίσης να λειτουργήσουν ως «πεδίο εκπαίδευσης» για μελλοντικά στελέχη, που θα ηγηθούν καινοτόμων επιχειρήσεων. Αρκεί, βέβαια, να υλοποιηθούν διαρθρωτικές αλλαγές, όπως η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου, αλλά και να περιοριστεί η γραφειοκρατία.

Όσον αφορά το ΕΣΥ, στη διάρκεια της πανδημίας επέδειξε ιδιαίτερη ανθεκτικότητα, παρά τις ελλείψεις. Παρόλα αυτά, πιστεύετε ότι χρειάζεται «επανεκκίνησή» και ενίσχυση;

Το ΕΣΥ άντεξε στην πανδημία. Είναι γεγονός. Και ανταποκρίθηκε, τη στιγμή που πιο σύγχρονα συστήματα υγείας πιο πλούσιων κρατών κατέρρευσαν. Και αυτό οφείλεται στα στελέχη του, στους χιλιάδες εργαζόμενους, ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, διοικητικού και λοιπό προσωπικό, που στάθηκαν στην πρώτη γραμμή αυτής της περιπέτειας, και στο σωστό σχεδιασμό και έγκαιρη ανταπόκριση του Κράτους από την πρώτη ημέρα.

Η πανδημία αποτέλεσε τον μεγάλο καταλύτη αλλαγών στον τομέα της υγείας. Οι αλλαγές πρέπει να ολοκληρωθούν και οι μεταρρυθμίσεις να προχωρήσουν. Έχουν σχεδιαστεί και υλοποιηθεί σημαντικές τομές μέσα στην πανδημία, που μπορούν να αλλάξουν την εικόνα προς το καλύτερο. Έγιναν αλλαγές σε μικρό χρονικό διάστημα, δημιουργήθηκε μια σημαντική παρακαταθήκη στο ΕΣΥ που μας δίνει την ευκαιρία να φτιάξουμε ένα νέο, σύγχρονο σύστημα υγείας. Αν με ρωτούσατε, θα σας έλεγα ότι αυτό είναι και το μεγάλο πολιτικό διακύβευμα των επόμενων χρόνων. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές. Το έχουμε σχεδιάσει και θα το υλοποιήσουμε.

Όσον αφορά τα κρούσματα της «ευλογιάς των πιθήκων» ποιες οι αποφάσεις που λαμβάνει η αρμόδια υπηρεσία της Ε.Ε. για τις διασυνοριακές κρίσεις δημοσίας υγείας (HERA) και τι προβλέπει για την Ελλάδα;

Η Ευρώπη μετά την πανδημία είναι καλύτερα προετοιμασμένη για να προβλέψει και να αντιμετωπίσει από κοινού τους συνεχείς και αυξανόμενους κινδύνους. Αυτό καταδεικνύεται και από τη διαχείριση της ευλογιάς των πιθήκων. Με την εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ήδη έχει προβεί στις απαραίτητες ενέργειες, όπως η προμήθεια και δωρεά προς όλα τα κράτη-μέλη εμβολίων κατά της ευλογιάς των πιθήκων και έθεσε σε εφαρμογή μηχανισμούς, όπως οι συμφωνίες κοινής προμήθειας για την απόκτηση θεραπειών. Η Ελλάδα, όπως όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ., απολαμβάνει όλων αυτών των προνομίων.

H πανδημία της Covid-19 κατέδειξε τη ζωτική σημασία της κλινικής και βιοϊατρικής έρευνας, για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών. Τι έχει αλλάξει ως προς την φιλοσοφία και περιεχόμενο της αγοράς με τη σύμπραξη επιστημονικών φορέων και οικονομικών κεφαλαίων που οδήγησαν στον επιδιωκόμενο στόχο;

Δεν ήταν τόσο αλλαγή, όσο επιβεβαίωση και ενίσχυση της δυναμικής των συνεργασιών. Το ρητό «ισχύς εν τη ενώσει» επιβεβαιώθηκε, ειδικά στο κομμάτι της ανάπτυξης εμβολίων και θεραπειών. Αυτή η έμπρακτη απόδειξη της αποτελεσματικότητας των συμπράξεων έδωσε και την ώθηση σε ενίσχυση υπαρχουσών συνεργασιών, αλλά και την ανάπτυξη νέων.

Κύριε Κοντοζαμάνη, μέσω των κλινικών δοκιμών, οι ασθενείς αποκτούν πρόσβαση σε καινοτόμες και πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές παρεμβάσεις, διασφαλίζεται η ποιότητα ζωής τους ή ακόμη και η σωτηρία τους. Παρόλα αυτά, γιατί στην Ελλάδα παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα;

Το φαινόμενο είναι σύνθετο και σχετίζεται με διάφορους παράγοντες, αλλά η Ελλάδα έχει αυξήσει τις επιδόσεις της στο πεδίο των κλινικών μελετών τα τελευταία χρόνια. Τα πολλαπλά οφέλη από την επέκταση της δραστηριότητας των κλινικών μελετών στη χώρα μας επισημαίνονται εδώ και χρόνια. Προσέλκυση επενδύσεων και έσοδα για τη χώρα, πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες και βελτίωση της υγείας των πολιτών.

Για την αποτελεσματικότερη κεφαλαιοποίηση των ευκαιριών που δίνουν οι κλινικές έρευνες έχουν σχεδιαστεί και υλοποιούνται δράσεις, που περιλαμβάνουν:

• ένα σαφές πλαίσιο, με οικονομικά κίνητρα για τα νοσοκομεία που θα συμμετάσχουν σε κλινικές μελέτες.
• αξιολόγηση των νοσοκομείων για την ερευνητική τους δραστηριότητα.
• δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την παρακολούθηση του συνόλου της δραστηριότητας στη χώρα, επιτρέποντας σε ασθενείς, γιατρούς και φροντιστές να αναζητήσουν τις κλινικές μελέτες που μπορούν να τους ενδιαφέρουν.
• εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και των πολιτών για τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη των κλινικών μελετών.
• δημιουργία μιας κεντρικής ψηφιακής υποδομής που θα συνδέει τα δεδομένα υγείας του ασθενή, με όλα τα υπόλοιπα απαραίτητα δεδομένα. Αυτό θα επιτρέψει τον εντοπισμό των κατάλληλων ασθενών που θα επωφεληθούν από την εκάστοτε κλινική μελέτη.

Επίσης, είναι απαραίτητο να προωθηθούν πρωτοβουλίες που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας, όπως η διασφάλιση της ταχύτητας εκτέλεσης των κλινικών μελετών, η παροχή οικονομικών κινήτρων για όσους χρηματοδοτούν κλινικές έρευνες, η δημιουργία υποδομής για την υποστήριξη των εργαστηρίων, αλλά και η προώθηση συνεργασιών με διεθνείς CROs.