Η χρηματοδότηση της υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις παγκοσμίως. Τα γενόσημα φάρμακα, ως οικονομικά αποδοτική επιλογή για την υγειονομική περίθαλψη, μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση του κόστους και να διευκολύνουν την πρόσβαση σε θεραπείες.
Παρόλα αυτά, η Ελλάδα παρουσιάζει ανησυχητικά χαμηλή διείσδυση των γενοσήμων, με μόλις το 25% της φαρμακευτικής αγοράς σε αξίες να αφορά γενόσημα, σε σύγκριση με χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ιταλία που έχουν 37% και 36% αντίστοιχα.
Στην Ελλάδα, ένας από τους κύριους λόγους που συμβάλλουν στη χαμηλή διείσδυσή τους είναι τα σοβαρά δομικά προβλήματα της αλυσίδας διάθεσης φαρμάκων. Αυτές οι προκλήσεις λειτουργούν ως εμπόδια στην αύξηση της αποδοχής των γενοσήμων, καθώς οι επαγγελματίες Υγείας συχνά αντιμετωπίζουν πιο ισχυρά οικονομικά και μη κίνητρα για να προωθούν τη χρήση των ακριβότερων on – patent σκευασμάτων. Επομένως, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστούν αυτά τα αντικίνητρα και να αντικατασταθούν με πολιτικές που θα ενθαρρύνουν τη χρήση πιο οικονομικών και αποδοτικών φαρμακευτικών επιλογών όπως είναι τα γενόσημα σκευάσματα. 
Νομοθετικό πλαίσιο και υποχρεώσεις ιατρών
Η ελληνική νομοθεσία, μέσω των νόμων 4052/2012 και 4093/2012, υποχρεώνει τους ιατρούς να συνταγογραφούν καθολικά με βάση τη διεθνή ονομασία της δραστικής ουσίας (International Nonproprietary Name – INN). Παρά την υποχρέωση αυτή, δίνεται στους γιατρούς η δυνατότητα, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να συνταγογραφούν με εμπορική ονομασία, ενώ οι συγκεκριμένες εξαιρέσεις δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 15% της συνολικής αξίας των συνταγών τους ετησίως.
Αυτό περιορίζει τη δυνατότητα των ιατρών να κλειδώσουν και τις συνταγές τους σε γενόσημα σκευάσματα, δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο οι φαρμακοποιοί επιλέγουν συχνότερα τα πιο ακριβά και κερδοφόρα για αυτούς off – patent φάρμακα.
Επιπλέον, με το ΦΕΚ 2332/2015, το υπουργείο Υγείας καθόρισε ελάχιστους ποσοστιαίους στόχους συνταγογράφησης γενοσήμων φαρμάκων ανά ιατρό. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται μέσω της συμπλήρωσης από τον ιατρό μιας πρότασης χορήγησης γενόσημου σκευάσματος μέσω ειδικής ένδειξης στην εφαρμογή της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης. Ωστόσο, η πρόταση αυτή δεν είναι δεσμευτική για τους φαρμακοποιούς, οι οποίοι έχουν την ελευθερία να επιλέγουν το σκεύασμα (off – patent ή γενόσημο) που θα χορηγήσουν.
Η κατάσταση επιβαρύνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι τα υφιστάμενα θεραπευτικά πρωτόκολλα δεν είναι αποζημιωτικά και, ως εκ τούτου, δεν είναι υποχρεωτικά για τους γιατρούς. Έτσι, οι γιατροί μπορούν να συνταγογραφούν καινοτόμες on – patent θεραπείες υψηλού κόστους σε πρώιμα στάδια της νόσου, οι οποίες, σύμφωνα με τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται σε μεταγενέστερα στάδια. Αυτή η πρακτική έχει ως αποτέλεσμα την περιορισμένη διείσδυση γενοσήμων, λόγω της μειωμένης αγοράς off – patent φαρμάκων, οδηγώντας σε σημαντική αύξηση της δαπάνης.
Ο ρόλος των φαρμακοποιών
Από την πλευρά των φαρμακοποιών, η νομοθεσία παρέχει ορισμένα κίνητρα για την αύξηση της διείσδυσης γενοσήμων, ωστόσο δεν οδηγεί στα επιθυμητά αποτελέσματα.
Ο Ν. 4472/2017 θεσπίζει ότι τα φαρμακεία που χορηγούν γενοσήμα φάρμακα, τα οποία συνταγογραφούνται και αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ ή τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, εφόσον υπερβαίνουν το 25% των πωλήσεων, λαμβάνουν υποχρεωτική έκπτωση από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η έκπτωση αυτή αντιστοιχεί σε ποσοστό 0,3% για κάθε ποσοστιαία μονάδα άνω του παραπάνω ελάχιστου ποσοστιαίου στόχου.
Παρόλα αυτά, η ύπαρξη σταθερού ποσοστού μικτού κέρδους (markup) σε διαφορετικά εύρη τιμών παρέχει σημαντικά μεγαλύτερο οικονομικό κίνητρο στους φαρμακοποιούς να προτείνουν ακριβότερα off – patent φάρμακα αντί γενοσήμων.
Eπιπλέον, παρόλο που βάσει του ΦΕΚ 3057/2012 οι φαρμακοποιοί είναι υποχρεωμένοι να χορηγούν το φθηνότερο διαθέσιμο φάρμακο όταν συνταγογραφείται μόνο η δραστική ουσία, οι ασφαλισμένοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ακριβότερο φάρμακο, πληρώνοντας επιπλέον τη διαφορά από την ασφαλιστική τιμή της θεραπευτικής κατηγορίας που ανήκει το φάρμακο. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στους φαρμακοποιούς, με τη σύμφωνη γνώμη των ασθενών, να εκτελούν συνταγές με off-patent προϊόντα, διογκώνοντας έτσι το πρόβλημα της χαμηλής διείσδυσης γενοσήμων.
Κυρώσεις και μη εφαρμογή
Αξιοσημείωτο είναι ότι, παρά τις κυρώσεις που έχουν θεσπιστεί για γιατρούς και φαρμακοποιούς, αυτές δεν εφαρμόζονται στην έκταση που θα έπρεπε. Οι ποινές για επανειλημμένη υπέρβαση των ορίων συνταγογράφησης και μη χορήγησης φθηνότερου φαρμάκου δεν αποδίδουν, γεγονός που επιτρέπει στους ιατρούς και τους φαρμακοποιούς να ακολουθούν πρακτικές που δεν ευνοούν τη χρήση γενοσήμων.
Συστήματα Υγείας και ενημέρωση
Η έλλειψη ενημέρωσης και εκπαίδευσης σχετικά με τα γενόσημα είναι επίσης σημαντικός παράγοντας. Πολλοί ασθενείς και επαγγελματίες Υγείας δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για την ισοδυναμία των γενοσήμων με τα πρωτότυπα φάρμακα. Η ανασφάλεια σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των γενόσημων φαρμάκων μπορεί να επηρεάσει την προτίμηση των γιατρών, φαρμακοποιών και ασθενών. Σε χώρες με υψηλή διείσδυση γενοσήμων, οι εκστρατείες ενημέρωσης και εκπαίδευσης έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στην προώθηση της χρήσης τους.
Συμπεράσματα
Η χαμηλή διείσδυση των γενόσημων φαρμάκων στην Ελλάδα οφείλεται σε μια σειρά αιτίων, στα οποία περιλαμβάνονται πολιτικές συνταγογράφησης, έλλειψη κινήτρων, μη δεσμευτικά θεραπευτικά πρωτόκολλα και έλλειψη ενημέρωσης. Για να αυξηθεί η χρήση των γενοσήμων και να ενισχυθεί η πρόσβαση στις φαρμακευτικές αγωγές, απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα περιλαμβάνει κίνητρα για τους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς, εκστρατείες ενημέρωσης για τους ασθενείς και τους επαγγελματίες Υγείας, καθώς και πολιτικές που θα προωθούν τη χρήση γενοσήμων φαρμάκων με στόχο τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας.
Η επίτευξη ενός τέτοιου στόχου δεν είναι απλώς επιθυμητή, αλλά απαραίτητη για την εξασφάλιση μιας πιο βιώσιμης και αποτελεσματικής υγειονομικής περίθαλψης στην Ελλάδα.
