Blog

Πόσα φάρμακα καταναλώνουν οι Έλληνες τον χρόνο; Πόσα από αυτά τους περισσεύουν και πώς ακριβώς τα διαχειρίζονται ή τα πετούν; Πόσα φάρμακα αξιοποιούνται μέσω της δωρεάς, και πόσα λήγουν αχρησιμοποίητα; Ποια είναι η γνώση των ιδιωτών γύρω από τη δωρεά μη ληγμένων φαρμάκων και προϊόντων υγείας; Ποια είναι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικά ευπαθείς ομάδες σχετικά με την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, το φάρμακο και τα προϊόντα υγείας; Ποια είναι η γνώση των ιδιωτών για την ασφαλή διαχείριση των φαρμάκων και την ορθή απόρριψη όσων έχουν λήξει; Ποια είναι η γνώμη του ευρέως κοινού γύρω από τα κοινωνικά φαρμακεία και τους κοινωφελείς φορείς που παρέχουν δωρεάν φάρμακα σε άτομα που τα έχουν ανάγκη;

Η νέα πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης που διεξήγαγε το GIVMED με επιστημονικούς συνεργάτες την διαΝΕΟσις, το Ινστιτούτο Πολιτικής Υγείας και με την υποστήριξη της Thenamaris, για τις συνήθεις πρακτικές διαχείρισης οικιακών φαρμάκων, αλλά και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικά ευπαθείς ομάδες στην πρόσβαση σε φάρμακα στην Ελλάδα δίνει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.

Η συλλογή των δεδομένων της έρευνας έγινε από την εταιρεία ProRata στο διάστημα 6-13 Δεκεμβρίου 2023, σε δείγμα 1.000 ατόμων, αντιπροσωπευτικό του γενικού πληθυσμού. Την Τρίτη 12 Μαρτίου 2024, 17.00-20.30 στο Αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης», ΕΚΠΑ, Πανεπιστημίου 30, Αθήνα, θα γίνει η αναλυτική παρουσίαση και ο σχολιασμός της έρευνας από την ομάδα των ερευνητών με συντονιστή τον Καθηγητή Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτορα της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Κυριάκο Σουλιώτη.

Αναλυτικότερα τα πιο βασικά συμπεράσματα της έρευνας την οποία δημοσίευσε στην ιστοσελίδα της η διαΝΕΟσις έχουν ως εξής:

Κάθε χρόνο στην Ελλάδα πετιούνται περισσότερα από 40 εκατομμύρια κουτιά με φάρμακα, τα οποία σύμφωνα με άλλη παλαιότερη μελέτη του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας είναι αξίας περίπου ενός δισεκατομμυρίου ευρώ.

Το 22% δήλωσαν ότι τον τελευταίο χρόνο υπήρξαν φορές που, λόγω του κόστους, δεν έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας τις οποίες χρειάζονταν –για την πλειοψηφία αυτό συνεπάγεται και τη λήψη φαρμάκων. Κάνοντας την αναγωγή στο σύνολο του ελληνικού πληθυσμού, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 1,9 εκατομμύρια άτομα.

Από την άλλη πλευρά, 1 στους 2 δηλώνει ότι του περίσσεψαν φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Από όσα φάρμακα έχουν στο σπίτι τους, οι πολίτες δήλωσαν ότι, κατά μέσο όρο, περίπου 3 κουτιά είναι ληγμένα. Περισσότεροι από τους μισούς δηλώνουν ότι αυτά τα πετούν στα σκουπίδια. Περίπου 1 στους 4 δηλώνει ότι έχει δωρίσει μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο: κατά μέσο όρο, 5,6 κουτιά. Από εκείνους όμως που δηλώνουν ότι δεν δώρισαν φάρμακα, 1 στους 5 επισημαίνει ότι δεν γνώριζε πού να τα δωρίσει.

 Χρόνια προβλήματα, κόστος και προληπτικές εξετάσεις

Πολλές ερωτήσεις της έρευνας επικεντρώνονται στο γενικότερο προφίλ του πληθυσμού, αναφορικά με την υγεία και τη χρήση των υπηρεσιών υγείας. Για παράδειγμα, 1 στους 4 δηλώνει ότι είναι φροντιστής ή κηδεμόνας κάποιου ατόμου. Αντίστοιχα, 4 στους 10 δηλώνουν ότι έχουν διαγνωστεί με χρόνιο πρόβλημα υγείας. Το ποσοστό αυτό είναι μάλιστα αυξημένο, κατά περίπου 9 μονάδες, στις γυναίκες, σε σχέση με τους άνδρες και, όπως είναι αναμενόμενο, αυξάνεται με την ηλικία. Επιπλέον, τα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν χρόνιο πρόβλημα υγείας.

Αρκετές ερωτήσεις επικεντρώνονται στο κόστος των υπηρεσιών υγείας. Οι ερωτώμενοι δηλώνουν ότι τον τελευταίο χρόνο ξόδεψαν, κατά μέσο όρο, 955 ευρώ (συνολική δαπάνη του νοικοκυριού) για τις ανάγκες της υγείας τους. Επιπλέον, ένα 14% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 1 στους 7, δηλώνουν ότι ξόδεψαν περισσότερο από 1.000 ευρώ. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι αρκετά μεγάλο μέρος του δείγματος, περίπου 1 στους 4 (23,3%), δεν γνωρίζει ή δεν απάντησε το ποσό που ξόδεψε. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνον 1 στους 5 ερωτώμενους δηλώνει ότι διαθέτει ιδιωτική ασφάλιση υγείας.

Το κόστος των υπηρεσιών υγείας φαίνεται ότι αποτελεί σημαντικό ζήτημα για ένα αξιοσημείωτο μέρος του πληθυσμού: 9 στους 10 (88%) δηλώνουν στην έρευνα ότι έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Ένα 22% όμως δήλωσαν ότι τον τελευταίο χρόνο υπήρξαν φορές που δεν έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας, τις οποίες χρειάζονταν, λόγω του κόστους.

Στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον προληπτικό έλεγχο υγείας, περίπου 1 στους 2 (45,2%) δηλώνει ότι επισκέπτεται συχνά ή πολύ συχνά γιατρό ή υπηρεσία υγείας για προληπτικό έλεγχο. Οι γυναίκες δηλώνουν ότι κάνουν συχνότερο προληπτικό έλεγχο υγείας, σε σχέση με τους άνδρες.

Η χρήση των φαρμάκων

Το 77,5% (δηλαδή το 68,2% του συνόλου των ερωτώμενων) κατανάλωσε φάρμακα. Σχεδόν στο σύνολό τους (94,4%, δηλαδή 64,4% ολόκληρου του δείγματος) κατανάλωσαν συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ 1 στους 2 (47,8%, δηλαδή 32,6% του συνόλου) κατανάλωσε (και) μη συνταγογραφούμενα φάρμακα.

Η συντριπτική πλειοψηφία (93,3%) όσων κατανάλωσαν φάρμακα, απευθύνθηκαν σε ιδιωτικά φαρμακεία, ενώ η αμέσως επόμενη επιλογή ήταν τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, με 8,9%. Ένα 15,6%, δηλαδή περισσότεροι από 1 στους 6, δηλώνουν ότι αντιμετώπισαν εμπόδια στην προμήθεια φαρμάκων, με ένα πολύ σημαντικό μέρος εξ αυτών (88,3%) να επισημαίνει ότι οι δυσκολίες αφορούσαν στην εύρεση του προϊόντος που ήταν απαραίτητο για τη θεραπεία τους.

 Τα φάρμακα στο σπίτι

Περίπου 1 στους 2 (45,8%) δηλώνει ότι τον τελευταίο χρόνο τού περίσσεψαν φάρμακα. Όταν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες καλούνται να απαντήσουν γιατί συνέβη αυτό, οι περισσότεροι δηλώνουν ως κύριο λόγο την αλλαγή ή την ολοκλήρωση της θεραπείας τους.

Η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτώμενων (86,9%) δηλώνει ότι γνωρίζει πολύ καλά ή αρκετά καλά τα φάρμακα που υπάρχουν στο σπίτι τους, αλλά μόνον 3 στους 10 δηλώνουν ότι ελέγχουν συχνά –τουλάχιστον μία φορά τον μήνα– τα φάρμακα αυτά. 

 Ληγμένα φάρμακα

Το 51,8% δηλώνει ότι βρήκε, λιγότερα ή περισσότερα, ληγμένα φάρμακα στο σπίτι την τελευταία φορά που έλεγξε. Σε άλλη σχετική ερώτηση απαντούν ότι, κατά μέσο όρο, βρήκαν 2,9 κουτιά με ληγμένα φάρμακα. Μάλιστα, 1 στους 5 από όσους βρήκαν ληγμένα φάρμακα δηλώνει ότι βρήκε περισσότερα από 4 κουτιά. Αντίθετα, το 58% είχαν στο σπίτι 1 ή 2 κουτιά με ληγμένα φάρμακα.

Τι κάνουν όμως με τα ληγμένα φάρμακα, αφότου τα εντοπίσουν στο σπίτι τους; Περισσότεροι από τους μισούς (55,1%) δηλώνουν ότι τα πετούν στα σκουπίδια, πράγμα που αποτελεί πρόκληση για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ 37,8% των ερωτώμενων δηλώνουν ότι τα επιστρέφουν στα φαρμακεία.

Μη ληγμένα φάρμακα και άλλα υλικά

Ένα μεγάλο μέρος του δείγματος, 7 στους 10 (71,3%), δηλώνουν ότι δεν δώρισαν μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Από αυτούς, οι περισσότεροι (64,1%) δηλώνουν ότι δεν δώρισαν φάρμακα επειδή δεν τους περίσσεψαν. Ωστόσο σχεδόν 1 στους 5 (19,7%) απαντά ότι δεν δώρισαν φάρμακα επειδή δεν γνώριζαν πού να τα δωρίσουν.

Περίπου 1 στους 4 (27,9%), και κυρίως οι γυναίκες (32,9% των γυναικών του δείγματος, έναντι 22,5% των ανδρών), δηλώνουν ότι έχουν δωρίσει μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Δηλώνουν, μάλιστα, ότι δώρισαν, κατά μέσο όρο, 5,6 κουτιά. Η μεγάλη πλειοψηφία από αυτούς που δηλώνουν ότι δώρισαν φάρμακα τον τελευταίο χρόνο (87%) απαντούν ότι το έκαναν επειδή αυτά έληγαν άμεσα και δεν τα χρειάζονταν.

Το 45,4% δηλώνουν ότι τα έδωσαν σε ιδιωτικό φαρμακείο. Ένα 28,2% προτίμησαν να τα δώσουν σε κοινωνικό φαρμακείο, 18,7% απάντησαν ότι τα δώρισαν σε άλλη δομή (π.χ. σε ΜΚΟ ή στα ΚΑΠΗ) και 4,7% σε ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε γι’ αυτό τον σκοπό.

Σχεδόν 1 στους 3 (32,7%) αποφάσισε πού θα δωρίσει τα μη ληγμένα φάρμακα, τα οποία δεν χρειαζόταν πια, με βάση την απόσταση από το σημείο όπου βρίσκεται ή κατοικεί –ίσως γι’ αυτό και τόσοι πολλοί αποφάσισαν να τα επιστρέψουν σε ιδιωτικό φαρμακείο. Παρόλα αυτά, μόνο 4 στους 10 (39,5%) από ολόκληρο το δείγμα δηλώνουν ότι γνωρίζουν την ύπαρξη των πράσινων κάδων στα φαρμακεία, οι οποίοι υπάρχουν και γι’ αυτό τον σκοπό. Οι περισσότεροι, δε, από αυτούς που γνωρίζουν την ύπαρξη των κάδων, θεωρούν ότι εκεί μπορούν να απορρίψουν τα ληγμένα φάρμακα.

Πέρα από τα φάρμακα, η έρευνα, αναφέρεται και σε άλλα υγειονομικά υλικά που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Εκεί, μάλιστα, το κοινό εμφανίζεται αρκετά λιγότερο ευαισθητοποιημένο: 9 στους 10 δηλώνουν ότι δεν έχουν δωρίσει ορθοπεδικά είδη τον τελευταίο χρόνο, ενώ αντίστοιχο είναι και το ποσοστό εκείνων που δεν έχουν δωρίσει υγειονομικό υλικό, όπως γάζες ή σύριγγες.

Διαβάστε αναλυτικά MEDICINE_2024_final