Blog

ΠΟΣΑ, ΑΛΗΘΕΙΑ, ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ για τη σύγχρονη Αλγερία; Μάλλον ελάχιστα και σίγουρα δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να αντλήσουμε πληροφορίες για την πολύπαθη και όμορφη αυτή χώρα από το βραβευμένο, επικό μυθιστόρημα «Η μνήμη του σώματος» της Αχλάμ Μοσταγάνμι, της «πιο πετυχημένης και αναγνωρισμένης συγγραφέως του αραβικού κόσμου», σύμφωνα με το Forbes.

Σε αυτό ξεδιπλώνεται όλη η ιστορία της σύγχρονης Αλγερίας, ο Πόλεμος της Ανεξαρτησίας, η βαθιά διαφθορά και οι αντίπαλες ομάδες, ενώ η ποιητική του γλώσσα αναδεικνύει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την ατμόσφαιρα και τα τοπία.

Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο ‒τη μετάφραση υπογράφει η Ελένη Καπετανάκη για τις εκδόσεις Καστανιώτη‒ μιας τριλογίας που έγινε δεκτή με τα πιο θερμά σχόλια όχι μόνο στον αραβικό κόσμο αλλά και στις ξένες χώρες όπου μεταφράστηκε. Ο εκδότης, που μάλιστα έτυχε να πάρει για πρώτη φορά στα χέρια του το βιβλίο της καταξιωμένης πλέον Αχλάμ Μοσταγάνμι στον Λίβανο, το είχε περιγράψει ως «λογοτεχνική βόμβα», ενώ ο βραβευμένος στις Κάννες Αιγύπτιος σκηνοθέτης Γιουσέφ Σαχίν είχε συμφωνήσει ήδη να το γυρίσει σε ταινία, αλλά τον πρόλαβε ο θάνατος. Στο σκεπτικό της κριτικής επιτροπής του λογοτεχνικού μεταλλίου Ναγκίμπ Μαχφούζ, που της έδωσε το μεγάλο βραβείο, η ίδια η συγγραφέας περιγράφεται ως «ένα φως που λάμπει μες στο βαθύ σκοτάδι»

Από το εξωτικό Αλγέρι στα «Παραμύθια με νεράιδες για μικρούς και μεγάλους» της κόμισσας Ντε Σεγκίρ, τα οποία θεωρούνται πλέον κλασικά, καθώς διασώζουν τη ρωσική προφορική παράδοση του 18ου αιώνα στο γαλλικό αριστοκρατικό περιβάλλον και τις ιστορίες και τα παραμύθια που αναπαρήγαγαν οι γυναίκες στα σαλόνια, οι περίφημες salonnières.

Σε αυτές θα απέτιε αργότερα φόρο τιμής η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, λέγοντας κατά την ομιλία για την υποδοχή της στη Γαλλική Ακαδημία πως «με δελεάζει η ιδέα να κάνω πίσω για να αφήσω τη σκιά τους να περάσει». Σε ένα τέτοιο σαλόνι, όπως αυτό της Μαντάμ Σβέτσινα, θα γαλουχηθεί η νεαρή κόμισσα Σοφία Ροστόψινα, ρωσικής καταγωγής, μέλος μιας επιφανούς αριστοκρατικής οικογένειας, κόρη του Ροστόψιν και απόγονος του Τζένγκις Χαν, που αργότερα θα μετονομαζόταν σε κόμισσα Ντε Σεγκίρ.

Οι ιστορίες της, που θα γίνουν γνωστές ως νεραϊδοπαραμύθια, θα εκδοθούν για πρώτη φορά το 1856 με πανέμορφες γκραβούρες από τον Γκιστάβ Ντορέ και είναι οι ίδιες ακριβώς που θα κυκλοφορήσουν σε λίγες μέρες, για πρώτη φορά στα ελληνικά, ως το πρώτο βιβλίο της σειράς «Ανέμη» από το Librofilo & Co σε μετάφραση Μαρίας Γυπαράκη.

«Τριαντάφυλλα επί πιστώσει» είναι ο τίτλος του βιβλίου (μτφρ. Κατερίνα Γούλα, Gutenberg) της Έλσα Τριολέ ‒το πραγματικό της όνομα ήταν Έλα Γιούργεβνα Καγάν, μίας από τις θρυλικές γυναίκες του 20ού αιώνα, της πρώτης συγγραφέως που τιμήθηκε με το βραβείο Γκονκούρ. Μούσα και σύζυγος του Αραγκόν, πιστή φίλη του Μαγιακόφσκι και μέλος του κύκλου των φουτουριστών, του Γκόρκι, του Πάστερνακ, του Μπρετόν, του Ελιάρ, ήταν φιλότεχνη, πολύγλωσση, ασυμβίβαστη, με βαθύ ποιητικό ένστικτο και ανένταχτο χαρακτήρα.

Ειδικά αυτή η ιστορία της Μαρτίνα και του Ντανιέλ, την οποία αναπαρήγε με κάθε τρόπο η ίδια μαζί με τον Αραγκόν, ήταν θρυλική στους ποιητικούς κύκλους επειδή πηγή έμπνευσής της ήταν η προσωπική ιστορία του ζεύγους και οι μεταφορικές αναφορές παρούσες: ο Ντανιέλ είναι καλλιεργητής τριαντάφυλλων και η Μαρτίν μανικιουρίστα, η μοίρα τούς ενώνει, αλλά η σκληρή καθημερινότητα φαίνεται να διαλύει με τον πιο σκληρό τρόπο τα όνειρά τους. Όπως σημείωνε χαρακτηριστικά ο Αραγκόν: «Όποιος διαβάζει προσεκτικά τα μυθιστορήματά μας, θα πρέπει να καταλαβαίνει και πώς γράφονταν και πώς ζούσαμε». Έχοντας εμπνευστεί από τα τριαντάφυλλα της Τριολέ, η εμπνευσμένη δημιουργός και τρομερή περσόνα Ανιές Βαρντά γύρισε ντοκιμαντέρ για τη ζωή της με τον τίτλο «Έλσα, το τριαντάφυλλο», που έγραψε τη δική του ιστορία.

Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία της τελευταίας δεκαετίας στην Αμερική είναι το autofiction της Εσμέ Γουεϊτζέν Γουάνκ (Esme Weijun Wang) «Όλες μου οι σχιζοφρένειες» (αναμένεται να κυκλοφορήσει από εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση Δέσποινας Αντωνοπούλου-Γιάννη Ζέρβα) που απέσπασε τα βραβεία Graywolf Press και Whiting Award στην κατηγορία Δοκιμίου. Όπως έγραψαν σχετικά στην κριτική τους οι «New York Times» «είναι ένα έργο που μπορεί να προεκτείνει ακόμα και τα όρια του εγκεφάλου και το πώς διαβάζουμε σήμερα», ενώ το «Los Angeles Review of Books» σημείωνε πως «η πρόζα είναι τόσο όμορφη και οι προσωπικές περιγραφές τόσο παραστατικές ώστε, αν δεν αφορούσε μια ελάχιστα θεμελιωμένη επιστημονικά περίπτωση, θα το συστήναμε ταυτόχρονα ως ένα ωραίο πεζογράφημα και ως επιστημονικό δοκίμιο».

Διαγνωσμένη η ίδια η Αμερικανοασιάτισσα συγγραφέας με σχιζοφρένεια, φρόντισε τόσο στο βιβλίο όσο και στις άπειρες εμφανίσεις της σε εκπομπές και στο YouTube να εξηγήσει αναλυτικά σε τι ακριβώς συνίσταται η σπάνια αυτή μορφή ψύχωσης, τι σημαίνει να φέρεις το στίγμα της ψυχωσικής και σε πόσο εσφαλμένες διαγνώσεις περιπίπτουν οι ψυχιατρικού τύπου προσεγγίσεις ειδικά όσον αφορά τη σχιζοφρένεια ‒ απόδειξη οι μεταξύ τους επιστημονικές αντιπαραθέσεις.

Ως πρώην ερευνήτρια του Στάνφορντ η ίδια, γνωρίζει με ακρίβεια τι σημαίνει ανάλυση σε βάθος και πού ακριβώς μπορούν να κάνουν λάθος οι επιστημονικές προσεγγίσεις. Εννοείται ότι στο βιβλίο δεν αποφεύγει και το θέμα της ιδρυματοποίησης και του εγκλεισμού. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι η ομορφιά της πρόζας του που ανέδειξε την Εσμέ, όχι τυχαία, μία από τις καλύτερες νέες Αμερικανίδες συγγραφείς της τελευταίας δεκαετίας, σύμφωνα με το έγκυρο λογοτεχνικό περιοδικό «Granta».

Σε ένα αρχετυπικό καρναβάλι στο Μπουένος Άιρες του 1927, εκεί όπου ανθούσαν η παρανομία, το έγκλημα αλλά και η παραφορά εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα του εμβληματικού Αργεντινού συγγραφέα Αντόλφο Μπιόι Κασάρες, «Το όνειρο των ηρώων», το οποίο ανέδειξε όσο ελάχιστα τη δύναμη της φαντασίωσης, των άπειρων εκφραστικών δυνατοτήτων και το αέναο παιχνίδι μεταξύ της ονειρικής μετάβασης και της πραγματικότητας.

Σε αυτήν τη διονυσιακή έκσταση που κατέλαβε τον πρωταγωνιστή Εμίλιο Γάουνα τα περιθώρια της ανάκλησης της μνήμης είναι ελάχιστα ύστερα από το αλκοόλ που έχει καταναλώσει και τον έκανε για χρόνια να μην μπορεί να θυμηθεί τι ακριβώς συνέβη εκείνη τη νύχτα. Το μόνο που θυμάται είναι μια γυναίκα με μάσκα και το αίσθημα του τρόμου που τον κατέλαβε όταν ξύπνησε, μόνος, στην άκρη μιας λίμνης. Όπως είχε γράψει σχετικά ο Μπόρχες, που θεωρούσε ότι πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα έργα της χώρας του, «το Όνειρο των ηρώων είναι μια πικρή και ακριβέστατη παραλλαγή του μύθου των κρεολών: ο μοναχικός και γενναίος άνδρας παίζει κορόνα – γράμματα τη ζωή του μέσα σε μια στιγμή στη φτωχογειτονιά, γιατί έτσι το ’φερε η μοίρα». Ένα από τα αξεπέραστα έργα, για χρόνια εξαντλημένο, που επανακυκλοφορεί, από τον Πατάκη αυτήν τη φορά, σε μετάφραση Νίκου Πρατσίνη.

Αν το προηγούμενο ερευνητικό βιβλίο του Αχιλλέα Χεκίμογλου για τη δημιουργία του εθνικού μας αερομεταφορέα, της Ολυμπιακής, έκλεψε πραγματικά τις εντυπώσεις με την εξονυχιστική του έρευνα και τον διεισδυτικό του λόγο, το νέο, υπό έκδοση non-fiction έργο του πρόκειται να ανοίξει πολλές συζητήσεις, καθώς θέτει επί τάπητος το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα.

Το βιβλίο φέρνει για πρώτη φορά στο φως τις προσπάθειες της χώρας να συμμετάσχει στην ατομική εποχή, καλύπτοντας μια περίοδο που ξεκινά από την Απελευθέρωση και ολοκληρώνεται με το πυρηνικό δυστύχημα του Τσερνόμπιλ. Συνδυάζοντας ιστορικά περιστατικά με κρυμμένα αρχεία που έχει πάντα την ικανότητα να ανιχνεύει ο ερευνητής συγγραφέας αλλά και κρυφές στιγμές της Ιστορίας, το βιβλίο αποκαλύπτει όλο το παρασκήνιο της εποχής: από το Cern, τον Δημόκριτο και τα Ανάκτορα έως τα πρώτα πυρηνικά βήματα της ΔΕΗ και της ΕΤΒΑ και από τον Ανένδοτο και τις μυστικές διαπραγματεύσεις των αποστατών με τους Άγγλους έως τα απόρρητα παζάρια των χουντικών με το Λονδίνο και την ανταλλαγή ελληνικών καπνών με πυρηνικό αντιδραστήρα!

Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα δοκίμια όχι μόνο του καλοκαιριού αλλά και της χρονιάς, το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος με τον τίτλο «Ατομική Εποχή: Πυρηνική Ενέργεια, αντιδραστήρες και ουράνιο στην Ελλάδα του 20ού αιώνα».