Σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα καταγράφουν ότι το κοινωνικό κόστος αναφοράς(2) για τις σημαντικότερες αναπνευστικές παθήσεις στον ευρωπαϊκό χώρο του Π.Ο.Υ ανέρχεται συνολικά σε πάνω από 611 δισεκατομμύρια ευρώ(3). Είναι προφανές ότι οι αναπνευστικές παθήσεις έχουν σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος, με την επιβάρυνση να επηρεάζει αρνητικά τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, τη ζωή των ασθενών και των οικογενειών τους, να μειώνει την παραγωγικότητα και να διευρύνει το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των φτωχότερων και των πλουσιότερων χωρών(4,5). Ωστόσο σημαντικό ποσοστό της επιβάρυνσης μπορεί να προληφθεί, αλλά δεν γίνονται αρκετά, η πρόοδος έχει σταματήσει, ενώ για την προώθηση της βελτίωσης έχουν θεσπιστεί μόνο περιορισμένες στρατηγικές ή σχέδια.
Τον στόχο του περιορισμού της επιβάρυνσης από τις αναπνευστικές παθήσεις υπηρετεί και το μανιφέστο που δημοσίευσε που δημοσίευσε στις 26 Ιουνίου 2023 ο Διεθνής Συνασπισμός για τις αναπνευστικές παθήσεις (International Respiratory Coalition-IRC). Πρόκειται για έναν συνασπισμό επαγγελματιών υγείας, ασθενών και εταίρων του κλάδου της υγείας, υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS) που μέχρι σήμερα έχει δημιουργήσει ισχυρούς συνασπισμούς σε 12 χώρες. Μάλιστα στον IRC συμμετέχει και η χώρα μας με φορείς μεταξύ άλλων την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (μέλος της ERS) και την Ένωση Ασθενών Ελλάδας. Ειδικότερα ο IRC ζητά από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στις ευρωπαϊκές χώρες που είναι υπό την εποπτεία του Π.Ο.Υ. τη διαμόρφωση σαφών και μετρήσιμων εθνικών στρατηγικών για το μετασχηματισμό της μεταπανδημικής περίθαλψης του αναπνευστικού συστήματος και τη μείωση της θνησιμότητας από αναπνευστικά νοσήματα, κατά 1/3 σε όλο τον κόσμο έως το 2030. Το αίτημα ευθυγραμμίζεται απόλυτα με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.
Η ανάλυση της ομάδας εμπειρογνωμόνων του IRC διαπιστώνει ένα ανησυχητικό κενό στην πολιτική δέσμευση, ιδίως όσον αφορά την πρόληψη και τη διάγνωση, για τις πιο συχνά διαγνωσμένες αναπνευστικές παθήσεις, παρά τη συνεχή αύξηση των ποσοστών επίπτωσης και θνησιμότητας σε όλη την Ευρώπη. Μάλιστα ο IRC τονίζει ότι επόμενη πανδημία είναι επίσης πολύ πιθανό να είναι μια αναπνευστική ασθένεια(6) και η άμεση λήψη μέτρων για την υγεία του αναπνευστικού συστήματος μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της ενδεχόμενης απόκρισης.
Ο Πρόεδρος της Επιχειρησιακής Επιτροπής IRC, Καθηγητής Guy Joos, δήλωσε σχετικά: «Σε μια εποχή όπου οι υπηρεσίες υγείας έχουν δεχθεί τη μεγαλύτερη πίεση όσο ποτέ άλλοτε, οι οικονομίες προσπαθούν να ανακάμψουν από την COVID-19 και ο επιπολασμός των αναπνευστικών παθήσεων αυξάνεται ραγδαία, είναι ζωτικής σημασίας να αναλάβουμε δράση ώστε να βελτιώσουμε και να σώσουμε τις ζωές των ανθρώπων που ζουν με κάποια από αυτές τις ασθένειες ή κινδυνεύουν».
Ο Πρόεδρος της ERS, καθηγητής Carlos Robalo Cordeiro, πρόσθεσε: «Ως κλινικός ιατρός, γνωρίζω από την εμπειρία μου ότι η καλύτερη αντιμετώπιση των αναπνευστικών παθήσεων μπορεί να σώσει και να βελτιώσει ζωές, μειώνοντας παράλληλα τις νοσηλείες και αυξάνοντας την ανθεκτικότητα και την παραγωγικότητα των υπηρεσιών υγείας. Ωστόσο προς αυτή την κατεύθυνση, οι ενέργειες/πρωτοβουλίες που έχουν υλοποιηθεί δεν είναι αρκετές. Είναι σοκαριστικό το γεγονός ότι, αν και οι περισσότερες ασθένειες του αναπνευστικού μπορούν να προληφθούν, η συντονισμένη δράση δεν έχει αποδώσει μέχρι σήμερα. Απαιτείται επείγουσα δράση για τον καθορισμό και την υλοποίηση σαφών και μετρήσιμων εθνικών στρατηγικών για τη φροντίδα του αναπνευστικού συστήματος σε κάθε χώρα, ώστε να αρθεί αυτή η επιβάρυνση. Το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η καθιέρωση ελέγχων για την υγεία των πνευμόνων σε ολόκληρο τον πληθυσμό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η έγκαιρη ανίχνευση των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσης και να βελτιώσει τα αποτελέσματα της θεραπείας και την ποιότητα ζωής (1)».
Ο εκπρόσωπος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, ειδικός γραμματέας Καθηγητής Πέτρος Μπακάκος υπογράμμισε: «Η πανδημία COVID-19 μας έδωσε ένα γερό μάθημα για τις καταστροφικές επιπτώσεις των νοσημάτων του αναπνευστικού στη δημόσια υγεία, αρκεί να αναλογιστούμε ότι τρία στα πέντε πρώτα αίτια θανάτου αποδίδονται σε νοσήματα του αναπνευστικού (ΧΑΠ, κακοήθειες, λοιμώξεις αναπνευστικού). Απαιτείται μια συντονισμένη αλλά και προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας στρατηγική ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης της θνησιμότητας από αναπνευστικά νοσήματα».
Αντίστοιχες είναι και οι θέσεις που διατυπώνουν οι εκπρόσωπου ομάδων ασθενών που συμμετέχουν στον IRC που ζητούν τη λήψη περισσότερων μέτρων για την άρση της επιβάρυνσης της αναπνευστικής νόσου. Ο Δημήτρης Κοντοπίδης, Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας ανέφερε: «Η δυσκολία στην αναπνοή είναι μια από τις πιο τρομακτικές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει κανείς. Είναι προφανές για εμάς ως ασθενείς ότι η κακή υγεία των πνευμόνων συνεχίζει να υπάρχει για πολύ καιρό χωρίς την προσοχή που χρειάζεται».
Το μανιφέστο του Διεθνούς Συνασπισμού για τις αναπνευστικές παθήσεις
Το μανιφέστο που παρουσίασε ο IRC καθορίζει τους στόχους και εξηγεί την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Καλεί τις κυβερνήσεις και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να θεσπίσουν χρηματοδοτούμενες εθνικές στρατηγικές για το αναπνευστικό σύστημα, οι οποίες περιλαμβάνουν: πρόληψη, νέα μοντέλα περίθαλψης, φιλόδοξους μετρήσιμους στόχους και υπεύθυνη ηγεσία για τη βελτίωση της υγείας των πνευμόνων, εστιάζοντας σε τέσσερις άξονες:
- Πρόληψη των αναπνευστικών παθήσεων – Εφαρμογή προληπτικών προσεγγίσεων, αύξηση του ποσοστού εμβολιαστικής κάλυψης σε όλες τις ηλικίες και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής ρύπανσης.
- Πρόσβαση στη σωστή θεραπεία, τη σωστή στιγμή – Έλεγχοι υγείας των πνευμόνων για την έγκαιρη και ακριβέστερη διάγνωση. Εξασφάλιση ολοκληρωμένης πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης – προώθηση της ολιστικής διαχείρισης των ασθενών, βελτίωση της πρόσβασης σε ενδεδειγμένη θεραπεία και εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για τις αναπνευστικές παθήσεις σε κάθε επίπεδο περίθαλψης.
- Δράση για τη μείωση των ανισοτήτων – Τοποθέτηση των ανθρώπων και των δικαιωμάτων τους στο επίκεντρο της υγείας του αναπνευστικού συστήματος και αντιμετώπιση των κοινωνικών παραγόντων της κακής υγείας για τη βελτίωση της προσβασιμότητας και της παροχής υγειονομικής περίθαλψης, παροχή προτεραιότητας στις περιθωριοποιημένες και δυσπρόσιτες κοινότητες, μέσω της καλύτερης συμμετοχής των ηγετών των κοινοτήτων και των ειδικών στη δικτύωση για θέματα υγείας.
- Προτεραιοποίηση της έρευνας, των δεδομένων και της γνώσης για τη βελτίωση της περίθαλψης – Εστίαση στην έρευνα και τη γνώση στην καινοτομία και τη φροντίδα για την προώθηση της υγείας των πνευμόνων, όπως πχ η τεχνητή νοημοσύνη, η χρήση δεδομένων και στοιχείων από τον πραγματικό κόσμο, οι νέες θεραπείες, ο σχεδιασμός δοκιμών, οι στρατηγικές στοχευμένης έρευνας και τα μητρώα δεδομένων για εστίαση στην ανισότητα και τις περιοχές με τις μεγαλύτερες ανάγκες.
- NHS England, “Hundreds of people diagnosed with cancer early through life-saving NHS lung checks”, 19 April 2022, https://www.england.nhs.uk/2022/04/hundreds-of-people-diagnosed-with-cancer-early-through-life-saving-nhs-lung-checks/
- Franklin et al, “How Much Should be Invested in Lung Care Across the WHO European Region? Applying a Monetary Value to Disability-Adjusted Life-Years Within the International Respiratory Coalition’s Lung Facts”, 11 April 2023, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37039953/
- International Respiratory Coalition, “Diseases – International Respiratory Coalition”, May 16, 2023, https://international respiratory-coalition.org/lung-facts/diseases/
- Haifeng Li et al, “Health Inequality in the Global Burden of Chronic Obstructive Pulmonary Disease: Findings from the Global Burden of Disease Study 2019”, 28 July 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9342709/
- Helen A Powell, “Socioeconomic deprivation and inequalities in lung cancer: time to delve deeper?”, 12 August 2018, https://thorax.bmj.com/content/74/1/11#ref-1
- Heymann et al, “The next pandemic – when could it be?”, 23 February 2023, https://www.chathamhouse.org/2022/02/next-pandemic-when-could-it-b
