Blog

Κύριε Aouad, η ενίσχυση της φαρμακευτικής καινοτομίας, η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και δεδομένων αποτελεί πάγιο αίτημα των φαρμακευτικών εταιρειών. Κατά πόσο το «περιβάλλον» της Ελλάδας στηρίζει αυτές τις αλλαγές;

Η φαρμακευτική καινοτομία βρίσκεται σήμερα στην αιχμή του δόρατος στη μάχη κατά των χρόνιων νοσημάτων, με τις νέες θεραπείες να βελτιώνουν αισθητά τα θεραπευτικά αποτελέσματα για τους ασθενείς. Επιπρόσθετα, η βελτιωμένη και ταχύτερη αξιοποίηση δεδομένων υγείας μέσω των νέων τεχνολογιών, παρέχει τη δυνατότητα διαμόρφωσης ενός αποδοτικότερου συστήματος υγείας, εστιασμένου στην πρόληψη και την εξατομικευμένη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση των νοσημάτων.

Όμως στην Ελλάδα, η φαρμακευτική καινοτομία δυστυχώς περιορίζεται με το ισχύον πλαίσιο. Ένας βασικός λόγος κατά τη γνώμη μου, είναι ότι η καινοτομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται βραχυπρόθεσμα περισσότερο ως δαπάνη, παρά ως επένδυση με μετρήσιμη απόδοση. Η δημόσια χρηματοδότηση για υπηρεσίες υγείας παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Αντίστοιχα μειωμένη είναι και η δημόσια κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη η οποία, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της EFPIA, στην Ελλάδα υστερεί σημαντικά σε σχέση με τον μέσο όρο, όχι μόνο των χωρών της δυτικής Ευρώπης, αλλά και της νότιας. Παράλληλα, το μέτρο των δυσανάλογα υψηλών υποχρεωτικών επιστροφών εξακολουθεί να απειλεί το μέλλον των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, που αναπτύσσουν και διαθέτουν θεραπείες υψηλής αξίας, λειτουργεί αποτρεπτικά ως προς τις επενδύσεις στην καινοτομία και καθυστερεί την πρόσβαση των ασθενών στην Ελλάδα στις νέες καινοτόμες θεραπείες.

Πώς μπορεί να ανατραπεί αυτή η κατάσταση; Σίγουρα απαιτούνται αποφασιστικές αλλαγές: αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης –ειδικά για τα καινοτόμα φάρμακα– εξορθολογισμός των υποχρεωτικών επιστροφών, σαφή οικονομικά κίνητρα για τη διενέργεια κλινικών μελετών και αναμόρφωση του πλαισίου αποζημίωσης. Στα αισιόδοξα σημεία περιλαμβάνεται η ταχεία ψηφιοποίηση της Υγείας, που ήδη λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα και μπορεί να υποστηρίξει μια πλήρη αναμόρφωση του τρέχοντος πλαισίου.

Ωστόσο, για να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα οποιοδήποτε μέτρο, θα πρέπει πρωτίστως να αλλάξει η νοοτροπία απέναντι στη φαρμακευτική καινοτομία και τον φαρμακευτικό κλάδο ευρύτερα. Η φαρμακευτική καινοτομία δεν είναι κόστος, είναι επένδυση στη βελτιωμένη πρόγνωση, τις λιγότερες νοσηλείες, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την αύξηση της παραγωγικότητας των ασθενών. Και ο φαρμακευτικός κλάδος αποτελεί σημαντική κινητήρια δύναμη οικονομικής ανάπτυξης και τεχνολογικής προόδου κάθε χώρας.

Στην Ελλάδα, η συνολική συνεισφορά του κλάδου σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ (3,2% του ΑΕΠ, 2022), ενώ σε όρους απασχόλησης εκτιμάται σε 118,9 χιλ. θέσεις εργασίας, υψηλής αξίας και παραγωγικότητας.

Τα υψηλά ποσοστά υποχρεωτικών επιστροφών στα νοσοκομειακά φάρμακα ασκούν σημαντικές πιέσεις σε μεγάλη μερίδα φαρμακευτικών. Ποιες οι δεσμεύσεις της Πολιτείας και κατά πόσο είστε αισιόδοξος για επικείμενη αλλαγή ή βελτίωση αυτού του πλαισίου;

Πράγματι, πρόκειται για ένα εξαιρετικά πιεστικό μέτρο. Υπογραμμίζω δε, ότι τα τελευταία δύο χρόνια, η συμβολή της φαρμακοβιομηχανίας στη συνολική φαρμακευτική δαπάνη, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών ξεπέρασε τη δημόσια χρηματοδότηση. Όπως είναι αναμενόμενο, η κατάσταση αυτή πλήττει τη βιωσιμότητα των φαρμακευτικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Στην ουσία, ο κλάδος μας λειτουργεί σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και εμποδίων με αποτέλεσμα να καθυστερεί η είσοδος των καινοτόμων θεραπειών στην ελληνική αγορά σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρώπης.

Είναι πολύ θετικό βήμα ότι η Πολιτεία πλέον αναγνωρίζει αυτή την ανισορροπία και προτίθεται να προχωρήσει σε διαρθρωτικές παρεμβάσεις, έχοντας δεσμευτεί για τον ουσιαστικό εξορθολογισμό των υποχρεωτικών επιστροφών, την ενίσχυση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης και τον εξορθολογισμό της αξιολόγησης και αποζημίωσης των νέων φαρμάκων. Παράλληλα, έχουν γίνει βήματα για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των δαπανών υγείας, μέσω της εφαρμογής της Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας και της της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης.

Παραμένω συγκρατημένα αισιόδοξος, κυρίως διότι πλέον είναι εμφανής μια πιο ανοιχτή διάθεση συνεργασίας από την πλευρά των αρμόδιων Αρχών με τους θεσμικούς φορείς του κλάδου μας. Ωστόσο, για να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση, απαιτείται η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πολιτικής, που θα ενσωματώνει μηχανισμούς αξιολόγησης της καινοτομίας και θα παρέχει συγκεκριμένα οικονομικά κίνητρα στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις, που επενδύουν στην έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι καινοτόμες θεραπείες ολοένα και περισσότερο δεν έρχονται στην Ελλάδα, εξαιτίας της συνεχιζόμενης υποχρηματοδότησης. Τι αναμένεται να αλλάξει προσεχώς με το Ταμείο Μεταβατικής Αποζημίωσης;

Είναι αλήθεια ότι τα πλέον πρόσφατα στοιχεία αποτυπώνουν μία ιδιαίτερα κρίσιμη κατάσταση όσον αφορά στην πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία: μόλις 1 στα 5 καινοτόμα φάρμακα που έλαβαν έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, κατά το χρονικό διάστημα 2021-2024 είναι σήμερα διαθέσιμο στην εγχώρια αγορά.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με φετινή μελέτη της IQVIA για τον ΣΦΕΕ, από τα 178 νέα καινοτόμα φάρμακα, που έλαβαν έγκριση από τον ΕΜΑ την τετραετία 2021-2024, μόνο 36 (20%) είναι διαθέσιμα. Επιπλέον, ποσοστό 49% των 178 αυτών νέων καινοτόμων θεραπειών ενδέχεται να μην φτάσουν στους ασθενείς, που τις χρειάζονται στο άμεσο μέλλον, ακριβώς λόγω των δυσμενών συνθηκών, που συνεπάγονται οι υψηλές υποχρεωτικές επιστροφές.

Την ίδια εικόνα αναδεικνύουν και τα στοιχεία φετινής μελέτης της EFPIA αναφορικά με τη συγκριτική διαθεσιμότητα των νέων θεραπειών στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα το μέσο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την έγκριση του φαρμάκου από τον ΕΜΑ έως την αποζημίωσή του αγγίζει τις 654 ημέρες, υπερβαίνοντας κατά δυόμισι μήνες τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (578 ημέρες).

Το Σχήμα Μεταβατικής Αποζημίωσης έχει προταθεί από τα θεσμικά όργανα της φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα, με σκοπό να απαντήσει σε αυτές τις προκλήσεις και εκ μέρους της Πολιτείας, η επικείμενη θέσπισή του αποτελεί απτό δείγμα αναγνώρισης της ανάγκης για αλλαγή του ρυθμιστικού πλαισίου. Εφόσον εφαρμοστεί, αναμένεται να εξασφαλίσει προσωρινή χρηματοδότηση για τις καινοτόμες θεραπείες, καλύπτοντας το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την έγκριση του φαρμάκου από τον ΕΜΑ, έως την ένταξή του στον Κατάλογο Αποζημιούμενων Φαρμάκων. Με αυτόν τον τρόπο, θα επιταχυνθεί σημαντικά η πρόσβαση των ασθενών στα καινοτόμα φάρμακα, πολλά από τα οποία αντιμετωπίζουν χρόνια και απειλητικά για τη ζωή νοσήματα.

Ασφαλώς, η εφαρμογή του μέτρου απαιτεί μεταρρυθμίσεις, που θα διασφαλίσουν τη χρηματοδότησή του, τον τρόπο λειτουργίας του και τα κριτήρια των θεραπειών που θα υπάγονται σε αυτό. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ένταξης νέων καινοτόμων θεραπειών, που θα στοχεύει σε θεραπείες υψηλής κλινικής αξίας, οι οποίες καλύπτουν ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες, και καθορίζονται βάσει τεκμηριωμένων δεδομένων που προκύπτουν από μηχανισμούς σάρωσης ορίζοντα. Επίσης, θα πρέπει να χρηματοδοτείται μέσω ενός ξεχωριστού, δυναμικού προϋπολογισμού, επιπρόσθετου του γενικού προϋπολογισμού της φαρμακευτικής δαπάνης.

Το τελευταίο διάστημα η ψηφιοποίηση και η αξιοποίηση των δεδομένων ενισχύει τη βιωσιμότητα και διαφάνεια στον τομέα της υγείας. Τι σημαίνει πρακτικά για τους ασθενείς, αλλά και τη βιομηχανία φαρμάκου;

Η ψηφιοποίηση και η αξιοποίηση των δεδομένων αποτελούν καταλύτες για τον μετασχηματισμό του τομέα της Υγείας, με σημαντικά οφέλη τόσο για τους ασθενείς, όσο και για το σύστημα Υγείας. Τα δεδομένα που προκύπτουν από την υφιστάμενη ψηφιοποίηση της υγείας στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα από τον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας, τα μητρώα ασθενών και το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, θα διευκολύνουν την παρακολούθηση της πορείας υγείας των ασθενών από τους θεράποντες ιατρούς, την παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών υγείας και την καλύτερη τεκμηρίωση των θεραπευτικών εκβάσεων των φαρμάκων. Ταυτόχρονα, επιταχύνεται η διασύνδεση και η παραπομπή των ασθενών σε κέντρα εμπειρογνωμοσύνης, οδηγώντας σε βελτιωμένες πολιτικές πρόληψης και διαχείρισης των σοβαρών χρόνιων νοσημάτων. Σε τελική ανάλυση, η ψηφιοποίηση και η ορθή αξιοποίηση των δεδομένων επιτρέπουν στον ασθενή να λαμβάνει την κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία τη σωστή στιγμή.

Για τις φαρμακευτικές εταιρείες από την άλλη, η αξιοποίηση των δεδομένων υγείας οδηγεί σε βελτιωμένο σχεδιασμό των κλινικών μελετών, καλύτερη παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας και ασφάλειας των θεραπειών σε πραγματικές συνθήκες και ένα πιο προβλέψιμο και διαφανές σύστημα αποζημίωσης και αξιολόγησης της καινοτομίας. Ειδικότερα, όσον αφορά στην αποζημίωση, η χρήση δεδομένων από τον πραγματικό κόσμο μπορεί να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, εφόσον τεκμηριώνεται καλύτερα το θεραπευτικό και οικονομικό όφελος του εκάστοτε φαρμάκου. Με τη σειρά του, αυτό το μέτρο ενισχύει τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας, διασφαλίζοντας ότι οι οικονομικοί πόροι κατευθύνονται σε θεραπείες, που πραγματικά προσφέρουν προστιθέμενη αξία.

Είναι γεγονός πως ο ανερχόμενος ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Υγεία προκαλεί έκπληξη αλλά και προβληματισμό. Μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της διάγνωσης, αλλά και να μειώσει δραστικά τα λάθη και τις καθυστερήσεις, που συχνά επιβαρύνουν τα συστήματα υγείας;

Η αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Υγεία ήδη αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται νέες θεραπείες, γίνεται η πρόγνωση και η διάγνωση νοσημάτων και λαμβάνονται θεραπευτικές αποφάσεις. Ταυτόχρονα, διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στον σχεδιασμό συστημάτων υγείας, που παρέχουν αποτελεσματικότερες και εξατομικευμένες υπηρεσίες υγείας.

Ειδικότερα, η Τεχνητή Νοημοσύνη επιτρέπει την πρώιμη και ακριβέστερη διάγνωση σοβαρών νοσημάτων, μέσω της ανάλυσης μεγάλων όγκων δεδομένων, και συνακόλουθα αύξηση της αποτελεσματικότητας του συστήματος υγείας. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η λανθασμένη διάγνωση, η υποδιάγνωση και η υπερδιάγνωση κοστίζουν το 17,5% της συνολικής δαπάνης για την Υγεία. Η ΤΝ μπορεί να συμβάλει στη μείωση αυτού του κόστους, μέσω ακριβέστερων και ταχύτερων διαγνώσεων.

Στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, η Τεχνητή Νοημοσύνη επιταχύνει δραστικά την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών και ασφαλών θεραπειών, βελτιώνοντας τα ποσοστά επιτυχίας στην επιλογή μορίων-στόχων, επιτρέποντας καλύτερη πρόβλεψη τοξικότητας, καλύτερη εκτίμηση των ανεπιθύμητων συμβάντων και τη δοκιμή φαρμάκων σε εικονικούς πληθυσμούς ασθενών. Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι η ΤΝ μπορεί να βελτιώσει την αναγνώριση πιθανών στόχων θεραπείας κατά 20-30% σε τομείς όπως η ανοσολογία. Στη Sanofi, η Τεχνητή Νοημοσύνη κατέχει πλέον κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό της στρατηγικής μας για την Έρευνα και Ανάπτυξη, με απώτερο στόχο, όπως ανέφερα και νωρίτερα, ο κατάλληλος ασθενής να έχει πρόσβαση στην κατάλληλη θεραπεία, την κατάλληλη στιγμή.

Η ραγδαία αυτή αλλαγή εύλογα εγείρει και προβληματισμούς: η αποτελεσματικότητα της χρήσης των μοντέλων ΤΝ προϋποθέτει την αξιόπιστη και επικαιροποιημένη καταγραφή των δεδομένων. Η πρόσφατη θέσπιση του Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας και τα μητρώα ασθενούν αποτελούν ευκαιρίες για την αξιοποίηση των δυνατότητων της ΤΝ. Εξίσου σημαντικά ζητήματα είναι η διαχείριση της πρόσβασης στα δεδομένα και η ασφάλεια των δεδομένων. Χρειαζόμαστε επομένως, ένα σαφές θεσμικό πλαίσιο, κατάλληλες ψηφιακές υποδομές και κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας στην ορθή χρήση των εργαλείων ΤΝ. Η Ελλάδα, διαθέτοντας μία από τις υψηλότερες αναλογίες ιατρών ανά πληθυσμό στην Ευρώπη, θα μπορούσε να βρεθεί σε πλεονεκτική θέση, εφόσον διασφαλίσει τις τεχνικές και θεσμικές προϋποθέσεις για τη διαφανή και υπεύθυνη αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Έχετε αναλάβει τα «ηνία» της Sanofi Ελλάδας και της Επιχειρησιακής Μονάδας Φαρμάκου για την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Ουκρανία τον τελευταίο έναν χρόνο. Τι έχει αλλάξει στο διάστημα αυτό στην εταιρεία και ποιοι οι στόχοι για το εγγύς μέλλον;

Θα χαρακτήριζα τον τελευταίο χρόνο ως μια περίοδο με σημαντικές προκλήσεις και επιβραβεύσεις. Ανέλαβα τη Γενική Διεύθυνση της Sanofi Ελλάδας πριν από περίπου ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου η εταιρείας μας παγκοσμίως εστίασε στην ενίσχυση του ηγετικού ρόλου της, ως μιας καινοτόμου βιοφαρμακευτικής εταιρείας, που καθοδηγείται από την Έρευνα & Ανάπτυξη, ενισχύεται από την Τεχνητή Νοημοσύνη και είναι αφοσιωμένη στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.

Στο διάστημα αυτό, θέτοντας και στην Ελλάδα στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων μας την Έρευνα & Ανάπτυξη, ενισχύσαμε την τοπική επένδυσή μας στην στον τομέα της κλινικής έρευνας, μέσω του διευρυμένου ρόλου του τμήματος Κλινικών Μελετών με έδρα την Αθήνα, το οποίο αναδείχθηκε σε περιφερειακό κέντρο συντονισμού κλινικών μελετών για όλες τις χώρες των Βαλκανίων. Πρόκειται για ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της Sanofi Ελλάδας, η οποία καθίσταται κόμβος φαρμακευτικής καινοτομίας, δημιουργώντας ευκαιρίες για τους Έλληνες επιστήμονες να εργαστούν και να εξελιχθούν στη χώρα τους.

Επιπλέον, αξιοποιήσαμε και σε τοπικό επίπεδο την παγκόσμια ηγετική μας θέση και τεχνογνωσία στον τομέα της ανοσολογίας και εστιάσαμε στην ενίσχυση σχετικών δραστηριοτήτων Έρευνας & Ανάπτυξης.

Παράλληλα, οι άνθρωποί μας στη Sanofi Ελλάδας, εξοπλίστηκαν με τις προηγμένες τεχνολογίες και τα εργαλεία ΤΝ που αξιοποιεί η εταιρεία μας παγκοσμίως, εκπαιδεύτηκαν στη χρήση τους και τα εκμεταλλεύτηκαν κατάλληλα, πρωτοπορώντας πολλές φορές με τις τοπικές μας πρωτοβουλίες, για την επιτάχυνση των θαυμάτων της επιστήμης.

Αξιοποιώντας τη δυναμική και τα μοναδικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου δυναμικού μας στην Ελλάδα και ακολουθώντας την παγκόσμια στρατηγική μας, στόχος μας είναι να συνεχίσουμε να πρωτοπορούμε και να βελτιώνουμε τις ζωές περισσοτέρων ανθρώπων. Για να το επιτύχουμε αυτό, θα διατηρήσουμε και την ενεργό συμμετοχή μας στο δημόσιο διάλογο για την αναβάθμιση των πολιτικών Υγείας και τη βελτίωση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου προς όφελος των ασθενών.

Anthony Aouad
Sanofi, Country Lead Greece & Head of Pharma Greece, Hungary & Ukraine

Ο Anthony Aouad, Γενικός Διευθυντής της Sanofi στην Ελλάδα και Επικεφαλής της Επιχειρησιακής Μονάδας Φαρμάκου για την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Ουκρανία, με έδρα την Αθήνα, διαθέτει πλούσια επαγγελματική εμπειρία σε ηγετικές θέσεις στον κλάδο του φαρμάκου. Παράλληλα, το ακαδημαϊκό του υπόβαθρο είναι τόσο στις Επιστήμες Υγείας όσο και στην επιστήμη των Χρηματοοικονομικών, καθώς είναι κάτοχος μεταπτυχιακού στην Βιοχημεία από το Πανεπιστήμιο Paris V René Descartes και μεταπτυχιακού στη Χρηματοοικονομική και Συμβουλευτική Επιχειρήσεων από το Πανεπιστήμιο HEC Paris.

Προσχώρησε στη Sanofi το 2012 αναλαμβάνοντας μία σειρά ηγετικών ρόλων στο Τμήμα του Finance σε διάφορες χώρες δραστηριοποίησης της εταιρείας, μεταξύ των οποίων και τον ρόλο του CFO. Το 2021 ο Anthony Aouad εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα σε ρόλο Επικεφαλής του Digital Transformation και Market Insights για την Κεντρική και Νότια Ευρώπη. Παράλληλα, πριν από την ανάληψη της τρέχουσας θέσης του, ανέλαβε τη Γενική Διεύθυνση της Επιχειρησιακής Μονάδας Γενικής Ιατρικής για την Ελλάδα, συμβάλλοντας σημαντικά με το έργο του στον εκσυγχρονισμό της επιχειρησιακής μονάδας και την επίτευξη των στρατηγικών στόχων της εταιρείας.

Πηγή: healthpharma.gr