Blog

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε πρόσφατα (06/01) το φάρμακο για τη νόσο Αλτσχάιμερ, που πωλείται με την επωνυμία Leqembi, με σκοπό την επιβράδυνση της νόσου.

Το επιστημονικό περιοδικό the conversation ζήτησε από τον James E. Galvin, νευρολόγο από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι που μελέτά τη νόσο του Αλτσχάιμερ και της άνοιας του σώματος Lewy, να εξηγήσει τις κλινικές δυνατότητες του φαρμάκου και πως μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της νόσου περίπου 6,5 εκατομμυρίων Αμερικανών που ζουν με αυτή.

Οι ερωτήσεις που απάντησε ο επιστήμονας είναι οι ακόλουθες:

1. Πώς λειτουργεί το lecanemab;

Το Lecanemab είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που στοχεύει το βήτα-αμυλοειδές, μια φυσικά απαντώμενη πρωτεΐνη που γίνεται τοξική όταν συσσωρεύεται για να σχηματίσει τις χαρακτηριστικές πλάκες που συσσωρεύονται στους εγκεφάλους των ατόμων με νόσο του Αλτσχάιμερ .

Το φάρμακο θα χορηγείται με ενδοφλέβιες εγχύσεις κάθε δύο εβδομάδες.

Τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες σε σχήμα Υ που κυκλοφορούν στο αίμα και αναγνωρίζουν και εξουδετερώνουν ουσίες στο σώμα που βλέπουν ως ξένες, όπως βακτήρια και ιούς.

Ένα μονοκλωνικό αντίσωμα παράγεται με κλωνοποίηση ή δημιουργία αντιγράφου ενός μεμονωμένου λευκού αιμοσφαιρίου, έτσι ώστε όλα τα αντισώματα παραφυάδων να προέρχονται από το ίδιο κύτταρο και να συνδέονται με έναν συγκεκριμένο στόχο.

Σε αυτή την περίπτωση, το lecanemab δεσμεύεται μόνο με πρωτεΐνες βήτα-αμυλοειδούς.

Το Lecanemab συνδέεται με μια συγκεκριμένη μορφή βήτα-αμυλοειδούς καθώς συσσωρεύεται, που ονομάζεται πρωτοϊνίδιο.

Μελέτες υποδεικνύουν ότι αυτό το είδος του βήτα-αμυλοειδούς είναι και πιο πιθανό να συσσωματωθεί σε πλάκες που διαταράσσουν τη λειτουργία των κυττάρων και να παίξει ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Προηγούμενες δοκιμές άλλων μονοκλωνικών αντισωμάτων απέτυχαν να αποδείξουν όφελος και προκαλόντας μάλιστα περισσότερες παρενέργειες, πιθανώς επειδή στόχευαν μορφές βήτα-αμυλοειδούς είτε πολύ νωρίς είτε πολύ αργά στη διαδικασία συσσώρευσης .

2. Θα μπορούσε το lecanemab να επιβραδύνει τη νόσο Αλτσχάιμερ;

Δυνητικά, ναι, για άτομα με πρώιμο στάδιο της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Φάρμακα όπως το lecanemab έχουν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν στην εξέλιξη της νόσου του Alzheimer αφαιρώντας το βήτα-αμυλοειδές από τους εγκεφάλους των ατόμων που υποφέρουν από αυτό, αναφέρει χαρακτηριστικά ο επιστήμονας.

Δύο πρόσφατες δημοσιεύσεις περιγράφουν αποτελέσματα από δύο διαφορετικές φάσεις κλινικών δοκιμών.

Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις αρχές Ιανουαρίου 2023, ανέφερε τα αποτελέσματα μιας κλινικής δοκιμής φάσης 3 που περιελάμβανε 1.795 συμμετέχοντες, οι μισοί από τους οποίους έλαβαν lecanemab και άλλοι μισοί δεν το έλαβαν. 

Σε αυτή τη δοκιμή, η θεραπεία με lecanemab όχι μόνο πληρούσε όλα τα κλινικά αποτελέσματα και τις απαιτήσεις ασφάλειας, αλλά μείωσε επίσης τις ποσότητες βήτα-αμυλοειδούς που μετρήθηκαν σε απεικονιστικές εξετάσεις και στο αίμα.

Οι ερευνητές είδαν επίσης μειώσεις στα επίπεδα του tau – της πρωτεΐνης που συσσωρεύονται μέσα στους νευρώνες σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ και βρήκαν μειωμένα επίπεδα άλλων πρωτεϊνών που μετρούν τον εγκεφαλικό τραυματισμό και τον εκφυλισμό.

Αυτό υποδηλώνει ότι το lecanemab θα μπορούσε ενδεχομένως να αντιμετωπίσει την ασθένεια στοχεύοντάς την τόσο μέσω άμεσων όσο και έμμεσων οδών.

Μια ξεχωριστή μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2022 ανέφερε τα αποτελέσματα μιας μελέτης φάσης 2 με 856 συμμετέχοντες.

Η θεραπεία με Lecanemab οδήγησε επίσης σε σημαντικές μειώσεις στις πλάκες αμυλοειδούς στις απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου, μειώσεις στις μετρήσεις αίματος της πρωτεΐνης αμυλοειδούς και tau και επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.

Αυτά τα ευρήματα παρέχουν ανεξάρτητη επιβεβαίωση των ευρημάτων της φάσης 3 και υποστηρίζουν τη δυνατότητα του lecanemab στη θεραπεία της νόσου του Alzheimer.

3. Ποια ήταν τα αποτελέσματα του φαρμάκου;

Μετά από 18 μήνες θεραπείας στη μελέτη φάσης 3 , το lecanemab επιβράδυνε την εξέλιξη της νόσου κατά 27% σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.

Σε σύγκριση με εκείνους που δεν έλαβαν τη θεραπεία, οι συμμετέχοντες που έλαβαν lecanemab παρουσίασαν επίσης 26% λιγότερη μείωση στις γνωστικές δοκιμές και 36% πιο αργή απώλεια λειτουργικότητας στις καθημερινές δραστηριότητες. 

Η μελέτη διαπίστωσε επίσης μια αξιοσημείωτη μείωση της ποσότητας των εναποθέσεων β-αμυλοειδούς στους εγκεφάλους όσων έλαβαν τη θεραπεία.

Αυτά τα αποτελέσματα είναι μερικά από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα που έχουν παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε κλινική δοκιμή της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Αν και δεν θεραπεύονται, παρέχουν ελπίδα ότι επιβραδύνοντας σημαντικά τη σωματική, γνωστική και λειτουργική έκπτωση, αφαιρώντας ταυτόχρονα το αμυλοειδές, η πορεία της νόσου μπορεί να αλλάξει με τρόπο που να προσφέρει στους ασθενείς βελτιωμένη ποιότητα ζωής.

Όπως ανέφερε και ο επιστήμονας, «είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η δοκιμή διεξήχθη μόνο σε διάστημα 18 μηνών, επομένως δεν γνωρίζουμε πλήρως τα μακροπρόθεσμα οφέλη του lecanemab. Οι συνεχιζόμενες μακροπρόθεσμες μελέτες ελπίζουμε ότι θα φέρουν πρόσθετες γνώσεις. Ωστόσο, ορισμένα πρόσφατα μοντέλα προσομοίωσης έχουν προτείνει ότι η θεραπεία με lecanemab μπορεί να προσφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη και να βελτιώσει τη συνολική ποιότητα ζωής».

Πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες

Ενώ το lecanemab έχει δείξει σαφή οφέλη, έρχεται επίσης με ορισμένες αξιοσημείωτες πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Σε αυτή την περίπτωση, οι ανησυχίες είναι πολύ συγκεκριμένες για τη θεραπεία με αμυλοειδή μονοκλωνικά αντισώματα .

Στην κλινική δοκιμή φάσης 3, από τους 1.795 συμμετέχοντες, το 12,6% που λάμβανε lecanemab παρουσίασε διόγκωση του εγκεφάλου σε μαγνητικές τομογραφίες σε σύγκριση με το 1,7% όσων έλαβαν εικονικό φάρμακο.

Συνολικά, μόνο το 2,8% των συμμετεχόντων εμφάνισε συμπτώματα – κυρίως πονοκεφάλους.

Επιπλέον, το 17,3% όσων έλαβαν lecanemab είχαν μικρές αιμορραγίες ή αιμορραγίες του εγκεφάλου σε μαγνητικές τομογραφίες σε σύγκριση με το 9% στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου.

Ενώ λίγοι συμμετέχοντες παρουσίασαν επιπλοκές, τουλάχιστον τρεις θάνατοι λόγω εγκεφαλικής αιμορραγίας έχουν αναφερθεί σε άτομα που εγγράφηκαν σε μια συνεχιζόμενη μακροχρόνια μελέτη. Αλλά κυρίως, καθένας από αυτούς τους ανθρώπους φαίνεται να είχε πρόσθετους παράγοντες κινδύνου .

4. Πώς διαφέρει το lecanemab από άλλες θεραπείες;

Οι επί του παρόντος διαθέσιμες θεραπείες για το Αλτσχάιμερ – οι οποίες περιλαμβάνουν δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γκαλανταμίνη και μεμαντίνη – θεραπεύουν κυρίως τα συμπτώματα.

Δεν αντιμετωπίζουν τις υποκείμενες διαδικασίες της νόσου και έχουν μέτρια κλινικά οφέλη.

Ένα φάρμακο που θεραπεύει την ασθένεια, το aducanumab, που πωλείται με την επωνυμία Aduhelm, εγκρίθηκε από τον FDA το 2021 με την ίδια επιταχυνόμενη διαδικασία με το lecanemab. Ωστόσο, δεν έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως λόγω της διαμάχης σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την τιμολόγησή του .

Έτσι, το lecanemab θα μπορούσε να προσφέρει το πρώτο φάρμακο τροποποίησης της νόσου με αδιαμφισβήτητα αποτελέσματα για άτομα που ζουν με τα πρώιμα στάδια της νόσου του Αλτσχάιμερ. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το lecanemab δεν μελετήθηκε και δεν εγκρίθηκε για άτομα με μέτρια ή σοβαρά στάδια της νόσου του Αλτσχάιμερ.

5. Πότε θα είναι διαθέσιμο για χρήση;

Αν και το lecanemab έχει λάβει έγκριση από τον FDA, πιθανότατα θα περάσουν αρκετοί μήνες μέχρι να είναι διαθέσιμο για κλινική χρήση.

Η Eisai και η Biogen, οι φαρμακευτικές εταιρείες που ανέπτυξαν το lecanemab, δημοσίευσαν πρόσφατα κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την τιμολογιακή τους πολιτική και τα σχέδια ανάπτυξης για το φάρμακο.

Ωστόσο, το Κέντρο Υπηρεσιών Medicare και Medicaid είπε ότι προς το παρόν, οι θεραπείες που στοχεύουν το βήτα-αμυλοειδές δεν θα καλύπτονται με ασφάλιση εκτός από εκείνα τα άτομα που είναι εγγεγραμμένα σε κλινικές δοκιμές που χρηματοδοτούνται από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας. Και οι εμπορικές ασφαλιστικές εταιρείες γενικά ακολουθούν τις οδηγίες του Medicare.