Blog

“Είναι αδιανόητο επαγγελματίες που έρχονται σε καθημερινή επαφή με εκατοντάδες, με χιλιάδες πολίτες να μην είναι εμβολιασμένοι. Υγειονομικοί, οδηγοί μέσων μαζικής μεταφορές και ταξί, εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, επαγγελματίες στην εστίαση και την φιλοξενία, σώματα εθνικής άμυνας και ασφάλειας θα έπρεπε ήδη να είχαν πλήρως εμβολιαστεί”, τονίζει ο καθηγητής Φαρμακολογίας κ. Αχιλλέας Γραβάνης, μιλώντας στο Virus. Μάλιστα, σημειώνει ότι “η Ιταλία, ο Πρωθυπουργός της και τα συνδικάτα της δείχνουν τον δρόμο της υπευθυνότητας. Ο κ. Ντράγκι προσανατολίζεται σε γενικό υποχρεωτικό εμβολιασμό στην γείτονα Ιταλία”.

Εκφράζει μεγάλη ανησυχία για το άνοιγμα σχολείων και τις συνέπειες που μπορεί να υπάρξουν στη διασπορά του ιού από τα παιδιά στους ενήλικες της οικογένειάς τους. Θεωρεί ότι πρέπει άμεσα να γίνει υποχρεωτικός εμβολιασμός στους εκπαιδευτικούς και να προωθηθεί μέσω των ιδιωτών παιδιάτρων ο εμβολιασμός των μαθητών άνω των 12 ετών. Διαφορετικά, μπορεί να έχουμε ως αποτέλεσμα τον Οκτώβριο-Νοέμβριο να έχουμε πολλές χιλιάδες κρούσματα την ημέρα και ευρύτερο αποσυντονισμό του συστήματος υγείας με πολλαπλές επιπτώσεις και σε ασθενείς με άλλα νοσήματα.

Στην ερώτηση ποιο εκτιμά ότι θα είναι το τέλος της πανδημίας, απαντά ότι “αν δεν υπάρξει ένα νέο επιθετικό στέλεχος του ιού, που θα ξεπερνά την προστασία από τα υπάρχοντα εμβόλια η πανδημία θα μετατραπεί σε ενδημική νόσο τύπου γρίπης προς το τέλος του 2022. Σε αυτό θα βοηθήσει ο μαζικός εμβολιασμός ενηλίκων και παιδιών, ο παγκόσμιος μαζικός εμβολιασμός, ώστε να περιοριστεί η ανάπτυξη επικίνδυνων στελεχών στον ανεμβολιαστο σήμερα τρίτο κόσμο, η ανάπτυξη μικρομοριακών αντιικών φαρμάκων, που θα χορηγούνται από το στόμα σε ασθενείς στο σπίτι και στα πρώτα στάδια της λοίμωξης”.

• Ήταν επιβεβλημένη η υποχρεωτικότητα εμβολιασμού των υγειονομικών; Θεωρείτε ότι το μέτρο πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς, όπως στους εκπαιδευτικούς, τους αστυνομικούς και τους εργαζόμενους στην εστίαση;

Η όσο γίνεται ταχύτερη και ευρύτερη ανοσοποιηση της κοινότητας είναι η εκ των ων ουκ άνευ συνθήκη για τον περιορισμό της εμφάνισης νέων στελεχών του ιού με νέες μεταλλάξεις, που ίσως κάποιο μελλοντικό καταφέρει να ξεφεύγει από τον έλεγχο των εμβολίων, γεγονός που ευτυχώς δεν ισχύει για τα ήδη υπάρχοντα γνωστά στελέχη. Οι υγειονομικοί που έρχονται σε επαφή με ιατρικά επιβαρυμένους ασθενείς και οι επαγγελματίες που έρχονται σε καθημερινή επαφή με πολλούς πολίτες οφείλουν να είναι εμβολιασμένοι, ως ελάχιστο κοινωνικό καθήκον προστασίας της δημόσιας υγείας, πέραν του εαυτού τους. Είναι καθήκον της Πολιτείας να προστατεύσει το κοινωνικό σύνολο με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό αυτών των ομάδων επαγγελματιών. Υγειονομικοί, οδηγοί μέσων μαζικής μεταφορές και ταξί, εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, επαγγελματίες στην εστίαση και την φιλοξενία, σώματα εθνικής άμυνας και ασφάλειας θα έπρεπε ήδη να είχαν πλήρως εμβολιαστεί. Το είχα προτείνει εδώ και 8 μήνες. Η Πολιτεία δυστυχώς ολιγωρεί σε αυτήν της την υποχρέωση για μήνες τώρα. Μας πήρε 8 μήνες να αποφασίσουμε και να εφαρμόσουμε τον εύλογο υποχρεωτικό εμβολιασμό των υγειονομικών. Είναι αδιανόητο επαγγελματίες που έρχονται σε καθημερινή επαφή με εκατοντάδες, με χιλιάδες πολίτες να μην είναι εμβολιασμένοι. Η Ιταλία, ο Πρωθυπουργός της και τα συνδικάτα της δείχνουν τον δρόμο της υπευθυνότητας. Ο κ. Ντράγκι προσανατολίζεται σε γενικό υποχρεωτικό εμβολιασμό στην γείτονα Ιταλία.

• Όλα δείχνουν ότι μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου στην καλύτερη περίπτωση θα έχει εμβολιαστεί περίπου το 70% των ενηλίκων. Είναι επαρκές αυτό το τείχος ανοσίας; Πώς βλέπετε να διαμορφώνονται οι εξελίξεις με την παραλλαγή Δέλτα;

• Να σταθούμε στην παραλλαγή Δέλτα. Ενώ είναι ξεκάθαρο ότι είναι πιο μεταδοτική, υπάρχει ακόμη σύγχυση στο ευρύ κοινό για το πόσο επικίνδυνη είναι. Εγκυμονεί μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τα αρχικά στελέχη του ιού;

Το αερομεταφερομενο στέλεχος Δέλτα είναι 60-80% πιο λοιμογόνο-μεταδοτικό από το στέλεχος Άλφα. Αρκούν 10-20 δευτερόλεπτα σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων κοντά σε ένα μολυσμένο ώστε να μολυνθούμε. Το στέλεχος αυτό έχει επίσης ισχυρότερη από τα προηγούμενα λοιμογόνο δράση και στους νέους και τα παιδιά, μια ομάδα δραστήρια στην κοινότητα και μεταδίδει πιο εύκολα την λοίμωξη. Πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι μάλλον σχετίζεται με διαφορετική κλινική συμπτωματολογία και ίσως πιο βαριά νόσηση. Αναμένεται η επιστημονική ιατρική τεκμηρίωση του τελευταίου.

• Οσονούπω ανοίγουν τα σχολεία. Τα ποσοστά εμβολιασμού στις ηλικίες 12-17 ετών είναι πολύ χαμηλά. Πώς κρίνετε τα πρωτόκολλα για την πανδημία, που ανακοινώθηκαν πρόσφατα; Τι πρέπει να προσέξουν οι αρχές;

Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν να αποτελέσουν τρυβλία παραγωγής και μετάδοσης του ιού. Ο πλήρης όσο ευρύτερος γίνεται εμβολιασμός εκπαιδευτικών και μαθητών/φοιτητών θα περιορίσει αυτήν την πιθανότητα. Επίσης, η χρήση μάσκας παντού (μέσα και έξω), ο αποτελεσματικός αερισμός και βέβαια η χρήση κινητών συσκευών φιλτραρίσματος του αέρα θα συνεισέφεραν καθοριστικά. Η Πολιτεία οφείλει να εμβολιασει υποχρεωτικά όλους τους εκπαιδευτικούς και να προωθήσει εντατικά, μέσω των ιδιωτών προσωπικών παιδιάτρων και γιατρών, τον μαζικό εμβολιασμό των μαθητών/φοιτητών. Όπως γνωρίζετε, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των παιδιών είναι από χρόνια απαραίτητος όρος για την εγγραφή τους στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ανησυχώ πολύ από την συνύπαρξη μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας εμβολιασμένων και ανεμβολιαστων. Η διασπορά μέσα στις δομές εκπαίδευσης θα μετέφερε τεράστιο ιικο φορτίο στην οικογένεια, στους χώρους άθλησης, συνεύρεσης και διασκέδασης με αποτέλεσμα τον Οκτώβριο-Νοέμβριο να έχουμε πολλές χιλιάδες κρούσματα την ημέρα και στον ευρύτερο αποσυντονισμό του συστήματος υγείας με πολλαπλές επιπτώσεις και σε ασθενείς με άλλα νοσήματα.

• Σε αντίθεση με άλλες χώρες της Δ. Ευρώπης τα ποσοστά εμβολιασμού σε άτομα άνω των 60 ετών είναι αρκετά χαμηλότερα. Τι πήγε λάθος; Τι μπορούμε να κάνουμε, ώστε να πειστούν τα άτομα αυτά;

Νομίζω ότι δεν συμπεριλάβαμε άμεσα στον μηχανισμό εμβολιασμού τους ιδιώτες προσωπικούς γιατρούς και φαρμακοποιούς που πείθουν ευκολότερα τους ασθενείς τους που γνωρίζουν για χρόνια. Το έλλειμμα στη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στη χώρα μας έγινε πλήρως αντιληπτό και απαιτεί άμεσες δράσεις διόρθωσης. Στην μάχη της τεκμηριωμένης πειθούς έπρεπε να είχαμε κινητοποιήσει τις πανεπιστημιακές σχολές επιστημών υγείας (καθηγητές και φοιτητές) που θα επιχειρούσαν στην κοινότητα, σπίτι-σπίτι. Το είχα προτείνει εδώ και 6 μήνες.

• Σε αρκετές χώρες, προχωρούν ή πρόκειται να προχωρήσουν σε αναμνηστική δόση. Στη χώρα μας έχει γίνει λόγος για ανοσοκατεσταλμένα άτομα και άτομα άνω των 60 ετών. Θα χρειαστεί και στους υγειονομικούς, που εμβολιάστηκαν στις αρχές του χρόνου; Τελικά οδηγούμαστε σε αναμνηστική δόση σε όλους;

Στις 30 Ιουλίου 2021 εγκρίθηκε στο Ισραήλ μια 3η ενισχυτική δόση του εμβολίου Pfizer για άτομα 60 ετών και άνω που είχαν εμβολιαστεί πλήρως (2 δόσεις) τουλάχιστον πέντε μήνες νωρίτερα. Τα 1.144.690 άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω που επιλέχθηκαν παρακολουθήθηκαν μεταξύ 30 Ιουλίου και 22 Αυγούστου 2021 (υπερισχύοντος του Δέλτα στελέχους). Δώδεκα ή περισσότερες ημέρες μετά την 3η αναμνηστική δόση διαπιστώθηκε μείωση κατά 11,4 φορές του σχετικού κινδύνου επιβεβαιωμένης λοίμωξης και >10 φορές μείωση του σχετικού κινδύνου σοβαρής νοσησης. Σε συνδυασμό με την επιβεβαίωση ασφάλειας, η μελέτη καταδεικνύει την αποτελεσματικότητα μιας 3ης δόσης εμβολίου τόσο στη μείωση της μετάδοσης όσο και στη σοβαρή νόσηση και υποδηλώνει τις μεγάλες δυνατότητες περιορισμού της αναζωπύρωσης της παραλλαγής Δέλτα με τη χορήγηση αναμνηστικών δόσεων των ήδη υπαρχόντων εμβολίων 8-10 μήνες μετά την 2η δόση. Στο Ισραήλ έχουν ήδη λάβει την 3η δόση πάνω από 2.000.000 πολιτες, ενώ από σήμερα ανοίγει η χορήγηση για όλους άνω των 12 ετων. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμακων (ΕΜΑ) αναμένεται να αποφασίσει σύντομα για την 3η δόση ώστε να εφαρμοστεί άμεσα και στην Ευρώπη και άρα και στη χώρα μας. Η εκτίμηση μου είναι ότι μετά τους ανοσοκατασταλμενους και τους υπερήλικες με κουρασμένο ανοσοποιητικό σύστημα θα ακολουθήσουμε εμείς οι υγειονομικοί που εμβολιαστήκαμε  πριν 8 μήνες. Στις αρχές του επόμενου χρόνου μάλλον και ο γενικός πληθυσμός, 8-12 μήνες μετά την 2η δόση, ίσως με επικαιροποιημένο για το στέλεχος Δέλτα εμβόλιο (σήμερα σε κλινική αξιολόγηση).

• Έχει γίνει αρκετός λόγος για μία μελέτη που έδειξε πως εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι έχουν την ίδιο ιϊκό φορτίο. Είναι έτσι τα πράγματα; Αυτό σημαίνει ότι και οι εμβολιασμένοι μεταδίδουν εξίσου τον ιό;

Πρόσφατη προδημοσιευμένη μελέτη (αναμένεται η αξιολόγηση τους από ανεξάρτητους κριτές επιστήμονες) δείχνει οτι το ιικο φορτίο των εμβολιασμένων συγκριτικά με αυτό των ανεμβολιαστων είναι και σημαντικά χαμηλότερο, αλλά και λιγότερο δραστικό λόγω της παρουσίας των εξουδετερωτικων αντισωμάτων που παράγονται με τα εμβόλια. Τα δεδομένα αυτά έχουν ήδη αποδειχθεί ότι ισχύουν για όλα σχεδόν τα εμβόλια κατά άλλων ιών και επιβεβαιώνονται πλέον ότι ισχύουν και για τα εμβόλια κατά του κορωνοιου. Ένα μικρό ποσοστό των εμβολιασμένων πράγματι μεταδίδει τον ιό. Είναι αυτοί που δεν έχουν αναπτύξει ικανοποιητική ανοσία (ανοσοκατεσταλμένοι, υπερήλικες, άτομα με γενετικά χαμηλή ανοσιακη λειτουργία), η πλειοψηφία όμως των εμβολιασμένων όχι. Το ποσοστό αυτό των εμβολιασμένων που μεταδίδουν μας αναγκάζει να εφαρμόζουμε την μάσκα και τα μέτρα προστασίας και στους εμβολιασμένους, μέχρι να πετύχουμε ανοσία στην κοινότητα (φυσική και εμβολιαστική) κοντά στο 90%.

• Το τελευταίο διάστημα γίναμε μάρτυρες δηλώσεων ιατρών και φαρμακοποιών, που έδειξαν ξεκάθαρα ότι υπάρχει θέμα επιμόρφωσης και εκπαίδευσης. Μήπως ήρθε η ώρα να συζητήσουμε σοβαρά για την περιοδική αξιολόγηση των επαγγελματιών υγείας;

Ένα από τα προβλήματα αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας ήταν η έλλειψη γνώσης μιας μερίδας των υγειονομικών συναδέλφων μου, αλλά και κάποιων ανήθικων υγειονομικών (ευτυχώς μειοψηφία αν και θλιβερή και επίορκη) που επι τούτου διαδίδουν ατεκμηρίωτες επιστημονικά και ψευδείς πληροφορίες για τα εμβόλια για προσωπική πολιτική και ίσως οικονομική εκμετάλλευση. Η αντιμετώπιση του πρώτου προβλήματος απαιτεί αλλαγές στην εκπαίδευση των υγειονομικών διότι το πρόβλημα των πανδημιων θα είναι παρόν για δεκαετίες. Επίσης, η αποτελεσματικότητα της ιατρικής κλινικής πρακτικής θα πρέπει να αξιολογείται διαρκώς από τους αντίστοιχους ιατρικούς επιστημονικούς φορείς προκειμένου να διατηρείται η άδεια άσκησης του ιατρικού-υγειονομικού επαγγέλματος, όπως γίνεται για παράδειγμα στην Αμερική (διαρκής ιατρική εκπαίδευση-πιστοποίηση). Το δεύτερο πρόβλημα των επίορκων-ανεύθυνων συναδέλφων (που κάνουν τεράστια ζημιά στην προσπάθεια εμβολιασμού) θα έπρεπε να είναι το αντικείμενο των επιστημονικών συλλόγων μας, των πανεπιστημίων μας και βέβαια της δικαιοσύνης. Δυστυχώς ολιγωρήσαμε ως επιστημονική κοινότητα και πολιτεία. Ευτυχώς τις τελευταίες μέρες τα αντανακλαστικά όλων των ανωτέρω φορέων έχουν κινητοποιηθεί.

• Πού βρισκόμαστε σε ότι αφορά τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της covid-19 και των επιπλοκών της; Πολλοί αναρωτιούνται: Πως είναι δυνατόν η επιστήμη να βρήκε τόσο γρήγορα εμβόλια αλλά όχι φάρμακα;

Η ανάπτυξη αποτελεσματικών αντιικων φαρμάκων διαχρονικά ήταν μια δύσκολη και φτωχή και παραγωγή προσπάθεια της φαρμακολογίας. Ελάχιστα αντιικα φάρμακα έχουμε αναπτύξει μέχρι στιγμής (κάποια κατά του ιού της γρίπης, του έρπητα και του ιού του AIDS). Τα ήδη υπάρχοντα αντιικα δεν επιτυγχάνουν την εκρίζωση των ιών αλλά την σημαντική ελάττωση του ιικου φορτίου ώστε να είναι πιο εύκολος ο περιορισμός των ιών από το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η παρουσία του κορωνοιου και η πανδημική του εξάπλωση κινητοποίησε σημαντικούς οικονομικούς πόρους και σχετικούς επιστήμονες διεθνώς. Χρησιμοποιούνται σήμερα προωθημένες τεχνολογίες της φαρμακολογίας, της βιοφυσικης, της τεχνητής νοημοσύνης και της υπολογιστικής επιστήμης για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη ειδικών κατά του κορωνοιου αντιικων φαρμάκων. Πάνω από 200 ερευνητικά προγράμματα έχουν εστιάσει διεθνώς σε αυτήν την προσπάθεια. Ήδη τρεις εταιρείες τρέχουν σήμερα κλινικές μελέτες φάσης 2/3 σε μικρά συνθετικά μόρια τα οποία έδειξαν ελπιδοφόρα αποτελέσματα στις προκλινικές μελέτες καθώς και στην κλινική φάση 1/2. Η ελπίδα είναι προς τα μέσα, τέλος του 2022 να έχουμε ασφαλή και αποτελεσματικά αντιικα φάρμακα εξειδικευμένα στον περιορισμό του κορωνοιου, που θα δίνονται από το στόμα σε ασθενείς στο σπίτι στα πρώτα στάδια της λοίμωξης.

• Με βάση τα όσα γνωρίζουμε σήμερα, ποιο διαβλέπετε ότι θα είναι το τέλος της πανδημίας; Μπορεί να εκριζωθεί; Μπορεί να γίνει ενδημική, όπως η γρίπη; Και πότε;

Εάν δεν υπάρξει ένα νέο επιθετικό στέλεχος του ιού, που θα ξεπερνά την προστασία από τα υπάρχοντα εμβόλια η πανδημία θα μετατραπεί σε ενδημική νόσο τύπου γρίπης προς το τέλος του 2022. Σε αυτό θα βοηθήσει ο μαζικός εμβολιασμός ενηλίκων και παιδιών, ο παγκόσμιος μαζικός εμβολιασμός, ώστε να περιοριστεί η ανάπτυξη επικίνδυνων στελεχών στον ανεμβολιαστο σήμερα τρίτο κόσμο, η ανάπτυξη μικρομοριακών αντιικών φαρμάκων, που θα χορηγούνται από το στόμα σε ασθενείς στο σπίτι και στα πρώτα στάδια της λοίμωξης. Μέχρι τότε θα χρησιμοποιούμε και τα μέσα προφύλαξης (μάσκα σε συνωστισμό, αποστάσεις και αντισηπτικά), μερικά εκ των οποίων θα παραμείνουν και μετά ως μέσα δημόσιας υγιεινής και θα βοηθήσουν ως εγκατεστημένες στην κοινότητα συμπεριφορές για την προστασία μας από μελλοντικές πανδημίες.